ประวัติศาสตร์-ความเป็นมา จังหวัดสระแก้ว(2)

ในระหว่างปี พ.ศ.1345 - 1763 เป็นช่วงที่เมืองพระนครรุ่งเรือง บริเวณจังหวัดสระแก้วปัจจุบัน และบริเวณชายแดนกัมพูชาที่ติดกับจังหวัดสระแก้ว อยู่ในอิทธิพลของเมืองพระนคร ได้พบโบราณสถาน และโบราณวัตถุแบบศิลปะเขมร ในเขตกิ่งอำเภอโคกสูง อำเภอตาพระยา อำเภออรัญประเทศ และอำเภอวัฒนานคร หลายแห่ง เช่น ปราสาทสด๊กก๊อกธม ซึ่งมีอายุอยู่ประมาณพุทธศตวรรษที่ 16 - 17 จารึกทวลระลมทิม มีอายุอยู่ประมาณพุทธศตวรรษที่ 15 จารึกทัพเสียม อายุอยู่ประมาณพุทธศตวรรษที่ 17 ปราสาทหนองบอน บ้านหอย ตำบลท่าเกวียน อำเภอวัฒนานคร นอกจากนี้ยังมีปราสาทอีกหลายแห่ง ที่ตั้งอยู่ในเขตกิ่งอำเภอโคกสูง อำเภอตาพระยา และนอกเขตอำเภอตาพระยา ออกไปทางอำเภอทมอพวก จังหวัดบันเตียเมียนเจย ของกัมพูชา มีปราสาทบันทายฉมาร์ สร้างในสมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 เพื่อเป็นศาสนสถานในพุทธศาสนาฝ่ายมหายาน ตั้งอยู่ห่างจากอำเภอตกพระยาออกไปประมาณ 20 กิโลเมตร

ตอนปลายสมัยเมืองพระนคร ตั้งแต่สมัยพระเจ้าสุริยวรมันที่ 1 จนถึงสมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 พบหลักฐานว่ามีการนับถือพุทธศาสนาฝ่ายมหายาน และพุทธศาสนาจากวัฒนธรรมทวาราวดี ที่มีศูนย์กลางอยู่ที่เมืองศรีมโหสถ ได้แผ่ขยายเข้ามาในบริเวณจังหวัดสระแก้วปัจจุบันด้วย เพราะได้พบโบราณวัตถุเกี่ยวกับพุทธศาสนา ที่มีอายุช่วงเดียวกัน ที่จังหวัดสระแก้วหลายชิ้น

พ.ศ.1778 - 1893 หลังจากสมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 กำลังไพร่พลและเศรษฐกิจตกต่ำจนไม่สามารถแก้ไขได้ เป็นเหตุให้คนพื้นเมืองได้แยกตัวเป็นอิสระเป็นรัฐอิสระขึ้นโดยทั่วไป ในดินแดนไทยก็มีสุโขทัย ละโว้ เมื่อศูนย์กลางการปกครองที่เมืองพระนครล่มสลาย เมืองต่าง ๆ ในอาณาจักรขอมก็เสื่อมสลายตามไปด้วย

พ.ศ.1893 - 2310 อยุธยาเป็นรัฐที่สืบต่อจากละโว้ มีความสัมพันธ์กับละโว้หรือขอมมาก่อน เมื่ออยุธยามีอำนาจเข้มแข็งขึ้น ก็ได้รวมสุโขทัยกับสุวรรณภูมิ และดินแดนที่เคยอยู่ในอำนาจของเมืองพระนครบางส่วน ดังนั้น พื้นที่จังหวัดสระแก้วจึงน่าจะอยู่ภายใต้อำนาจการปกครองของอยุธยาด้วย

ในปี พ.ศ.2136 ทัพหลวงของสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ได้ยกจากกรุงศรีอยุธยาไปทางตะวันออก ผ่านพิหารแดง (วิหารแดง) บ้านนา เมืองนครนายก ด่านกบแจะ (ประจันตคาม) ด่านหนุมาน (กบินทร์บุรี) ด่านพระปรง (อำเภอเมืองสระแก้ว) ช่องตะโก ด่านพระจารึก (พระจฤติ) ที่อรัญประเทศ - ตาพระยา ตำบลทำนบ (ด่านพระจารึกและตำบลทำนบ) เป็นชื่อที่ปรากฏในพงศาวดารสมัยอยุธยา อยู่ระหว่างเมืองอรัญประเทศและเมืองพระตะบอง เมืองโพธิสัตว์และเมืองละแวก

พ.ศ.2310 - 2325 เมื่อสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ขึ้นครองราชย์ที่กรุงธนบุรี พระนารายณ์ราชา กษัตริย์กัมพูชาไม่ยอมสวามิภักดิ์ สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช จึงได้โปรดเกล้า ฯ ให้เจ้าพระยาสุรสีห์ (บุญมา) และนักองนบไปตีได้เมืองเสียมราฐ และให้พระยาอนุชิตราชา กับพระยาโกษาธิบดี ยกทัพไปตีได้เมืองพระตะบอง เมื่อปี พ.ศ.2312 ต่อมาได้มีการยกทัพไปปราบปรามกัมพูชาอีก จนถึงปี พ.ศ.2324

เส้นทางเดินทัพผ่านไปทางภาคตะวันออก โดยใช้เส้นทางจากกรุงเก่า บ่อโพรง พระแก้ว พิหารแดง บ้านนาเมืองนครนายก เมืองปราจีน เมืองใหม่ ด่านหนุมาน ช่องตะโก ด่านพระปรง ยางเก้าต้น หนองสะโม่ง ด่านพระจาฤก เส้นทางเดินทัพดังกล่าวจะผ่านดินแดนที่เป็นเขตอำเภอเมืองสระแก้ว และหยุดพักที่สระแก้ว - สระขวัญ ซึ่งอยู่ในเขตเทศบาลเมืองสระแก้วในปัจจุบัน

รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช (พ.ศ.2325 - 2352) มีเหตุการณ์สำคัญคือ

เลื่อนเจ้าพระยายมราช (แบน) ขึ้นเป็นเจ้าพระยาอภัยภูเบศร์ ไปสำเร็จราชการมณฑลเขมรส่วนในคือ เสียมราฐ พระตะบอง และให้ขึ้นตรงต่อกรุงเทพฯ
เลื่อนและแต่งตั้งนักองเอง โอรสสมเด็จพระนารายณ์ราชา เป็นสมเด็จพระนารายณ์รามาธิบดี ไปปกครองกัมพูชา เว้นเสียมราฐ พระตะบอง ในฐานะประเทศราชของไทย
สนับสนุนให้องเชียงสือไปปกครองเมืองญวนที่ไซ่ง่อน

ดังนั้นในช่วงนี้เป็นระยะเวลาที่ปลอดจากสงครามทางภาคตะวันออกของไทย และปราจีนบุรียังมีฐานะเป็นหัวเมืองชั้นใน เหมือนครั้งสมัยอยุธยา

รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย (พ.ศ.2352 - 2367) เริ่มมีความแตกแยกในกัมพูชา เมื่อนักองจัน หรือพระอภัยราช (โอรสนักองเอง) ขึ้นครองราชย์ ขุนนางแตกแยกกันเป็นสองฝ่าย ฝ่ายหนึ่งนิยมไทย อีกฝ่ายหนึ่งนิยมญวน กัมพูชาได้ส่งกำลังมาตีพระตะบอง แต่ไทยป้องกันไว้ได้ ทำให้แนวชายแดนไทยด้านนี้เกิดความไม่สงบขึ้น

รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว (พ.ศ.2367 - 2394) ได้มีการจัดการบ้านเมืองโดยเฉพาะหัวเมืองมหาดไทย ได้รับการยกฐานะขึ้นเป็นเมืองในปี พ.ศ.2393 คือ ยกด่านหนุมานขึ้นเป็นเมืองกบินทร์บุรี ยกบ้านแร่หินขึ้นเป็นเมืองอรัญประเทศ ยกบ้านเขยกขึ้นเป็นเมืองวัฒนานคร และยกบ้านสวายขึ้นเป็นเมืองศรีโสภณ สำหรับอำเภอเมืองสระแก้วในปัจจุบัน ในครั้งนั้นยังคงเป็นด่านพระปรงขึ้นอยู่กับเมืองกบินทร์บุรี

<<< ย้อนกลับ || อ่านต่อ >>>

จังหวัด » จันทบุรี ฉะเชิงเทรา ชลบุรี ตราด ปราจีนบุรี ระยอง สระแก้ว