ขนบธรรมเนียม ประเพณี วัฒนธรรม อารยธรรม >>

ชนพื้นเมืองดั้งเดิม จังหวัดนครพนม

เผ่าไทยกะเลิง

อาศัยในเขต ตำบลคำเตย อำเภอเมืองนครพนม จังหวัดนครพนม

ประวัติความเป็นมา

กะเลิงเป็นชาวกลุ่มน้อยที่เป็นชาติพันธุ์ ทางภาษากลุ่มหนึ่ง   เช่นเดียวกับชนกลุ่มญ้อ   โส้  แสก  ผู้ไทยและเวียดนาม  ซึ่งมีอยู่ในพื้นที่จังหวัดนครพนม  กะเลิงมีถิ่นฐานเดิมอยู่ทางฝั่งซ้ายแม่น้ำโขง  ชนกลุ่มกะเลิงได้อพยพมาตั้งแหล่งอยู่ในประเทศไทยเมื่อประมาณ  100  ปีเศษ  ตั้งแต่มีการปราบเจ้าอนุวงศ์ในรัชกาลที่  3  และมีการอพยพครั้งใหญ่  ในสมัยรัชกาลที่  5  เมื่อเกิดศึกกบฏฮ่อในปี  พ.ศ. 2416  ปัจจุบันมีชนกลุ่มชาติพันธุ์กะเลิงในประเทศไทย  ที่จังหวัดนครพนม  สกลนคร  กาฬสินธุ์  มุกดาหาร 

    จังหวัดนครพนมมีกลุ่มอำเภอเมืองกลุ่มกะเลิงที่  บ้านกุรุคุ  หนองหญ้าไซ  นาปง  ไทสามัคคี  ตำบลกุรุคุ  บ้านนาโพธิ์  บ้านผึ้ง  วังกะแส  นามน  เทพนม  ดงสว่าง  บ้านขามเฒ่า  ตำบลขามเฒ่า  บ้านดงขวาง  บ้านคำเตย  หัวโพน  ตำบลนาทรายบ้านเวินพระบาท บ้านยางนกเหาะ บ้านนาโสกใต้ บ้านนาโสกเหนือ บ้านม่วง อำเภอนาแก บ้านโพนสว่าง บ้านโพนแดง ตำบลนาแก บ้านพระซอง ตำบลพระซอง อำเภอธาตุพนม  บ้านนาถ่อน ตำบลนาถ่อน บ้านดอนนาหงส์ อำเภอเรณูนครตำบลเรณูนคร ตำบลนางาม ตำบลนายอ อำเภอปลาปาก บ้านปลาปาก ตำบลปลาปาก บ้านโนนทัน บ้านผักอีตู่ บ้านนองกกคูณบ้านนาสะเดา บ้านโนนทันกลาง ตำบลหนองฮี บ้านนาเชือก ตำบลหนองเพาใหญ่ บ้านวังม่วง ตำบลมหาชัย

    วิธีการดำเนินชีวิตของชาวกะเลิง   เหมือนกับชาวอีสานทั่วไป คือ ยึดถือฮีตสิบสอง ครองสิบสี่ เป็นหลักในการดำเนินชีวิต และมีคติความเชื่อถือในเรื่องผี นับถือผีมเหสักข์หลักบ้าน วิญญาณบรรพบุรุษ ผีตาแหก ผีป่า ผีเขา ประเพณีที่ชาวกะเลิง บ้านกุรุคุ จัดทำเป็นงานบุญยิ่งใหญ่ คือ บุญเผวส (เทศน์มหาชาติ) ซึ่ง  3  ปี จะจัดให้มีขึ้นครั้งหนึ่ง เพราะสิ้นเปลืองค่าใช่จ่ายมากนอกจากนี้ก็มีประเพณีเลี้ยงผีซึ่งจัดเป็นประจำทุกปี

    สมัยก่อน นิยมสักเป็นรูปนกที่แก้มดังผญาว่า สักนกน้อยงอย แก้มตอดขี้ตาสักนกน้อยงอยแก้มจั่งงาม ปัจจุบันยังพบชายชาวกะเลิง สักลายที่ขาและตามตัวบ้าง  แต่ก็มีการสักรูปนกที่แก้ม ชายชาวกะเลิงในปัจจุบันแต่งกายเหมือนชายชาวอีสานทั่วไป หญิงชาวกะเลิงในสมัยก่อนแต่งกายโดยนุ่งผ้าซิ่นมัดหมี่มีเชิง ไม่สวมเสื้อ  ใช้แพเบี่ยงโต่งในเวลามีงานปกตินิยมเปลือยหน้าอกซึ่งเรียกว่า  ปละนม  ไว้ผมยาว  และผมมวยสวมกำไลข้อมือ  ข้อเท้า  และตุ้มหูเงิน  นิยมทัดดอกไม้  ประเทืองผมด้วยขมิ้น  ทาหน้าด้วยหัวกลอยและข้าวสาร  บางคนนิยมมาถูฟันให้ดำงาม  สวมรองเท้าที่ประดิษฐ์เองใช้วัสดุในท้องถิ่น  เช่น  ไม้  หนังสัตว์  กาบหมาก

 

ภูมิปัญญาพื้นบ้าน

    ตีพร้า  ตีมีด 

ภาษากะเลิงจัดอยู่ในตระกูลภาษาไท    เช่นเดียวกับภาษาผู้ไทย    ภาษากะเลิงไม่มี  ฟ  ใช้  พ  แทน เช่น ไพพ้า  (ไฟฟ้า)  ไม่มี  ฝ  ใช้  ผ  แทน  เช่น  ผาด  (ฝาด)  ไม่มี  ร  ใช้  ล  แทน  ฮ  แทน  เช่น  ลำ  (รำ)  ฮกเฮื้อ  (รกเรื้อ)  ไม่มี  ช  ใช้ ซ  แทน  เช่น  ซม  (ชม)  มีอักษรควบใช้เป็นบางคำ  เช่น  ขว้าม  (ข้าม)  สวาบ  (สวบ)  กินอย่างมูมมาม 

    ภาพสะท้อนที่แสดงออกถึงค่านิยม  คติความเชื่อ  วิถีการดำเนินชีวิต และศักยภาพของชาวกะเลิงบ้านกุรุคุ  จะเห็นได้จากผญา  เพลงพื้นเมือง  นิทานพื้นบ้าน

ชนเผ่าไทยญ้อ (ญ้อ)
ชนเผ่าผู้ไทย
เผ่าไทยกะเลิง
เผ่าไทแสก
เผ่าไทยโส้หรือไทยกะโซ่
ไทยข่า
ชนเผ่าไทยอีสาน