ความรู้ทั่วไป สารนิเทศ การศึกษา คอมพิวเตอร์ >>
ขบถไตเซิน
คือ ขบถที่เกิดขึ้นในประเทศญวน ระหว่างปี พ.ศ.2310 - 2345 ตั้งแต่กลางพุทธศตวรรษที่ 21 ราชวงศ์เล เป็นผู้ปกครองประเทศญวน แต่อำนาจการปกครองแท้จริง อยู่ในกำมือของราชวงศ์มัก ตระกูลตรินห์ และตระกูลเหงียน ขณะนั้นดินแดนประเทศญวนทั้งหมด แบ่งออกเป็นสามภาคคือ ภาคเหนือ ภาคกลาง และภาคใต้ ราชวงศ์มัก ปกครองอยู่ที่ตังเกี๋ย ในภาคเหนือ มีฮานอยเป็นเมืองหลวง ตระกูลตรินห์ อยู่ครองภาคกลางในฐานะอุปราชแห่งราชวงศ์เล ประกอบด้วยเขตตันหัว เวอาน และฮาติน มีเมืองไตโดเป็นเมืองหลวง ภาคใต้อยู่ในอำนาจของตระกูลเหงียน มีกวางตรี เป็นศูนย์กลาง ต่อมาในปี พ.ศ.2315 ตระกูลตรินห์ยึดอำนาจราชวงศ์มักได้ จึงย้ายเมืองหลวงพร้อมด้วยที่ประทับของกษัตริย์แห่งราชวงศ์เล จากเมืองไตโดไปยังฮานอย
ตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา ตระกูลตรินห์และตระกูลเหงียน ก็ได้ต่อสู้ขับเคี่ยวกันตลอดมา คนสำคัญในตระกูลตรินห์ ยังคงดำรงตำแหน่งอุปราชต่อมา บางสมัยก็ปลดกษัตริย์ออกจากตำแหน่ง และวิวาทชิงอำนาจกันเอง ส่วนทางภาคใต้ตระกูลเหงียน สนใจขยายอาณาเขตลงทางใต้ โดยรุกรานอาณาจักรจามปา จนถึงพื้นดินดอนสามเหลี่ยมปากแม่น้ำโขง
ครั้นถึงปี พ.ศ.2316 สามพี่น้องแห่งตระกูลเหงียนได้ก่อขบถขึ้น ที่ตำบลไตเซิน มีวัตถุประสงค์ที่จะยึดอำนาจการปกครองจากตระกูลเหงียน ซึ่งเป็นใหญ่อยู่ทางภาคใต้ และเพื่อตั้งตนเป็นใหญ่ปกครองประเทศญวนทั้งประเทศ แทนจักรพรรดิ์แห่งราชวงศ์เล และแทนตระกูลตรินห์ เหงียนวันงัก หนึ่งในสามพี่น้องตระกูลเหงียน ซึ่งเป็นที่รู้จักกันในนามของ องไตเซิน เจ้าเมืองกุยเยิน ป็นหัวหน้าของการขบถครั้งนี้
ในปี พ.ศ.2320 พวกขบถไตเซิน ยึดเมืองไซ่ง่อนได้ และปลงพระชนม์เจ้าแห่งราชวงศ์เหงียนสามองค์ แต่เจ้าชายเหงียนฟกอัน หรือองเชียงสือ หนีไปได้ ระหว่างนั้นขบถไตเซิน ยึดอำนาจการปกครองในญวนได้เกือบหมด ยกเว้นดินแดนแถบเมืองเว้ องไตเซินประกาศตั้งตนเป็นจักรพรรด์ ต่อมาพวกขบถไตเซิน ถอนกำลังส่วนใหญ่ออกจากไซ่ง่อน องเชียงสือจึงกลับไปยึดไซ่ง่อนได้ แต่แล้วพวกขบถไตเซินก็กลับมายึดไซ่ง่อนได้อีก เหตุการณ์ดังกล่าวเป็นไปสองครั้ง ครั้งหลังในปี พ.ศ.2325 องเชียงสือได้ขอความช่วยเหลือจากไทยและฝรั่งเศส
ในปี พ.ศ.2319 ขบถไตเซินยึดเมืองเว้ได้ แล้วรุกเลยไปยึดฮานอยได้ หลังจากนั้นสามพี่น้องขบถไตเซิน ก็วางโครงการที่จะแบ่งแยกจักรวรรดิ์ญวนออกเป็นสามส่วน โดยให้วันเว ครองตังเกี๋ย วันวัก ครองภาคกลางมีเมืองเว้ เป็นนครหลวง และให้วันลู ครองภาคใต้ กษัตริย์องค์สุดท้ายแห่งราชวงศ์เล ต้องเสด็จหนีไปเมืองจีน
ในปี พ.ศ.2330 องเชียงสือ เขียนพระราชสาสน์ถวายบังคมลา พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้า ฯ เพื่อกลับไปชิงดินแดนคืนจากพวกขบถ และสามารถปราบขบถไตเซินได้ในปี พ.ศ.2331 ด้วยความช่วยเหลือจากฝรั่งเศส หลังจากยึดเมืองเว้และฮานอยได้ ในปี พ.ศ.2345 แล้ว องเชียงสือก็ประกาศพระองค์เป็นจักรพรรดิ์เวียดนามยาลอง
>>> กลับหน้าหลัก สารานุกรมไทย >>>
