ความรู้ทั่วไป สารนิเทศ การศึกษา คอมพิวเตอร์ >>

เกร็ดความรู้ จากสารานุกรมไทย

คลองสุเอซ

เป็นทางน้ำที่ขุดขึ้นเพื่อใช้เดินเรือ ระหว่างทะเลเมดิเตอเรเนียนกับทะเลแดง ผ่านคอคอดสุเอซ ซึ่งเป็นผืนแผ่นดินเชื่อมทวีปยุโรปกับทวีปเอเซีย ทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศอียิปต์ คลองนี้มีความยาว 171 กม. ตั้งต้นจากเมืองพอร์ตซาอิด บนฝั่งทะเลเมดิเตอเรเนียน ถึงเมืองสุเอซ บนอ่าวสุเอซตอนเหนือสุดของทะเลแดง

คลองสุเอซ เป็นคลองสำคัญมาก ในการขนส่งทางน้ำระหว่างประเทศ เนื่องจากสมารถย่นระยะทางเดินเรือ ระหว่างทวีปยุโรปและทวีปอเมริกาเหนือ กับทวีปเอเชีย โดยไม่ต้องอ้อมไปทางใต้สุดของทวีปแอฟริกา เช่น การเดินเรือจากประเทศอังกฤษ ไปยังประเทศอินเดีย โดยผ่านคลองนี้จะย่นระยะทางได้มากกว่า 6,000 กม. และการเดินเรือจากสหรัฐอเมริกา ไปยังอ่าวเปอร์เซีย จะย่นระยะทางได้ประมาณ 5,500 กม.

การขุดคลองสุเอซ เพื่อใช้เป็นเส้นทางติดต่อระหว่างทะเลเมดิเตอเรเนียน กับทะเลแดงได้เคยมีมาแล้ว ตั้งแต่สมัยอียิปต์โบราณ มีหลักฐานว่า เมื่อ 2,000 ปี ก่อนกษัตริย์ของอียิปต์ได้ให้ขุดคลอง เชื่อมแม่น้ำไนล์กับทะเลแดง เรือจากทะเลเมดิเตอเรเนียนสามารถแล่นตามลำแม่น้ำไนล์ ไปออกยังทะเลแดงได้ ต่อมาคลองนี้ตื้นเขิน จึงเลิกใช้ไปเมื่อราวพุทธศตวรรษที่สิบสาม

ในตอนต้นพุทธศตวรรษที่ 24 จักรพรรดิ์นโปเลียน โบนาปาร์ต ของฝรั่งเศส ได้เสด็จมาที่อียิปต์ และสนพระทัย ที่จะให้มีการขุดคลองเชื่อมทะเลเมดิเตอเรเนียน กับทะเลแดง แต่ไม่ได้มีการดำเนินงานดังกล่าว เรื่องวิศวกรเชื่อว่า ระดับน้ำในทะเลเมดิเตอเรเนียน ต่ำกว่าในทะเลแดงประมาณ 10 เมตร หากมีการขุดคลองก็จะเดินเรือได้ลำบาก แต่ตามความเป็นจริงแล้ว ระดับน้ำในทะเลทั้งสองแห่ง ไม่ได้แตกต่างกันเท่าใดนัก

ต่อมาในปี พ.ศ.2397 เฟอร์ดินานด์ เดอ เลสเซป วิศวกรและนักการทูต ชาวฝรั่งเศส ได้เจรจากับ มูฮัมมัด ซาอิด ปาชา อุปราชของอียิปต์ ขอจัดตั้งบริษัทเพื่อขุดคลองสุเอซ ได้รับสัมปทานให้ดำเนินการได้เป็นเวลา 99 ปี นับตั้งแต่เมื่อเริ่มเปิดใช้คลอง ในการจัดตั้งบริษัทผู้ถือหุ้นรายใหญ่ที่สุด ในตอนแรกมีเพียงสองชาติคือ ฝรั่งเศส กับอิยิปต์ ต่อมาในปี พ.ศ.2418 รัฐบาลอังกฤษได้รับซื้อหุ้นจากอุปราชอิยิปต์ไว้ทั้งหมด จึงได้เข้าบริหารกิจการของบริษัทร่วมกับฝรั่งเศส  แทนที่อิยิปต์

การดำเนินการขุดคลองเริ่มในปี พ.ศ.2402 ใช้เวลาสิบปีครึ่ง จึงแล้วเสร็จเปิดใช้คลอง เมื่อปี พ.ศ.2412 ในตอนแรกที่ขุดคลองสุเอซ มีความลึกมากที่สุดเพียง 8 เมตร มีความกว้างที่ก้นคลอง 22 เมตร ความกว้างบนพื้นฝั่งคลอง 70 เมตร ต่อมาภายหลังจึงได้มีการขุดขยายคลองให้ลึก และกว้างมากขึ้นอีกหลายครั้ง เพื่อให้เรือขนาดใหญ่ แล่นผ่านเข้าออกได้สะดวก รวมทั้งมีช่องทางให้เรือแล่นสวนกันได้ในบางจุด

หลังจากเปิดใช้คลองในปี พ.ศ.2412 แล้ว มีเรือนานาชาติใช้บริการของคลองเป็นจำนวนมาก เพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ  และเพื่อเป็นการประกันสิทธิในการใช้คลอง ได้มีการทำข้อตกลงระหว่างประเทศในปี พ.ศ.2431 กำหนดให้เรือของทุกชาติ สามารถใช้คลองนี้ไม่ว่าในยามสงบ หรือยามสงคราม แต่ในทางปฎิบัติไม่ได้เป็นไปตามข้อตกลงอย่างแท้จริง ดังในสงครามโลกครั้งที่หนึ่ง อังกฤษประกาศห้ามเรือของชนชาติศัตรู แล่นผ่านคลองสุเอซ และในสงครามโลกครั้งที่สอง ก็ทำนองเดียวกัน นอกจากนี้ เมื่อเกิดสงครามระหว่างอาหรับ กับอิสราเอล ในปี พ.ศ.2491 - 2492  อิยิปต์ได้ถือโอกาสออกประกาศห้ามเรือของอิสราเอล หรือเรือบรรทุกสินค้าของอิสราเอล แล่นผ่านคลองสุเอซ

ในปี พ.ศ.2499  ประธานาธิบดี กามัล อับเดล นัสเซอร์ ของอิยิปต์ได้ประกาศยึดคลองสุเอซเป็นของรัฐ โดยอ้างว่า เพื่อนำรายได้ที่จะเก็บจากค่าธรรมเนียม การใช้คลองไปใช้เป็นทุน ในการสร้างเขื่อนไฮห์อัสวาน ในอิยิปต์ ทำให้เกิดวิกฤติการณ์คลองสุเอซ เมื่ออังกฤษและฝรั่งเศส ซึ่งเป็นผู้ถือหุ้นรายใหญ่ของบริษัทประท้วง อิยิปต์ ก็ประกาศกฎอัยการศึก ในบริเวณคลองสุเอซ พร้อมกับส่งกองกำลังเข้าควบคุมกิจการของคลอง อิสราเอลถือโอกาสส่งกองกำลัง บุกเข้าไปในคาบสมุทรไซนาย ของอิยิปต์ และมุ่งหน้าไปที่บริเวณเขตคลอง ในเวลาไล่เลี่ยกัน อังกฤษและฝรั่งเศส ก็ยกพลขึ้นบกที่เมืองพอร์ตซาอิด อ้างว่าเพื่อดูแลความสงบเรียบร้อย อิยิปต์ตอบโต้โดยการจมเรือ กีดขวางคลองไม่ให้เรือผ่าน

จากการเข้าแทรกแซงขององค์การสหประชาชาติ รวมทั้งแรงกดดันจากสหรัฐอเมริกา และสหภาพโซเวียต ทำให้อังกฤษ และฝรั่งเศส ต้องยอมถอนกองกำลังออกจากคลองสุเอซ ในเดือนธันวาคม พ.ศ.2499 หลังจากนั้น องค์การสหประชาชาติ ได้ส่งเจ้าหน้าที่เข้าช่วยกู้เรือ ที่อิยิปต์จมปิดขวางคลองไว้ และอิยิปต์ได้ยินยอมให้เปิดใช้คลองได้ ในเดือนมีนาคม พ.ศ.2500  เมื่ออิสราเอลยอมถอนกำลังออกจากคาบสมุทรไซนาย แล้ว

บริษัทคลองสุเอซ ไม่สามารถแย่งชิงกรรมสิทธิ์กลับคืนมาได้ ในที่สุดธนาคารโลก ได้เจรจาไกล่เกลี่ย บริษัทได้ทำสัญญากับรัฐบาลอิยิปต์ เมื่อเดือนกรกฎาคม พ.ศ.2501 โดยรัฐบาลอิยิปต์จ่ายเงินชดเชย ให้บริษัทเป็นจำนวน 28.3 ล้านปอนด์อิยิปต์ หรือ 81.22 ล้านดอลลาร์สหรัฐ

อิยิปต์ ได้ลงทุนปรับปรุงคลอง โดยกู้เงินจากธนาคารโลก และธนาคารเอกชนรวมเก้าแห่ง ส่วนใหญ่เป็นธนาคารในสหรัฐอเมริกา มาใช้ขุดขยายคลอง ให้ลึกและกว้างมากขึ้น ปัจจุบันคลองสุเอซ มีความลึกเฉลี่ย 20 เมตร ความกว้างที่ก้นคลอง 109 เมตร ความกว้างที่พื้นผิวน้ำ 280 เมตร เรือเดินทะเลรวมทั้งเรือบรรทุกน้ำมันขนาดใหญ่ สามารถแล่นผ่านได้สะดวก ตลอดแนวลำคลอง

เนื่องจากอิยิปต์ ไม่ยอมให้เรือของอิสราเอล หรือเรือของชนชาติอื่นที่บรรทุกสินค้าของอิสราเอลผ่าน คลองนี้อยู่เช่นเดิม ในเดือนมิถุนายน พ.ศ.2510 ได้เกิดการสู้รบระหว่างอิสราเอลกับอาหรับ อีกครั้งหนึ่ง อิสราเอลส่งกำลังบุกเข้าไปถึงด้านตะวันออกของคลองสุเอซ อิยิปต์ตอบโต้โดยการจมเรือขวางคลอง เกิดวิกฤตการณ์ครั้งที่สอง เป็นระยะเวลาถึงแปดปี  จากปี พ.ศ.2510 - 2518  หลังจากอิยิปต์และอิสราเอลทำข้อตกลงสันติภาพต่อกัน ในปี พ.ศ.2522 แล้ว อิยิปต์ก็ยอมให้เรืออิสราเอลใช้คลองสุเอซได้โดยเสรี

>>> กลับหน้าหลัก สารานุกรมไทย >>>