ปรัชญา อภิปรัชญา ญาณวิทยา จิตวิทยา ตรรกศาสตร์ >>
ปรัชญา
อัตภาวะนิยม
สาระสำคัญ
๑. ภววิทยา ปรัชญาสาขานี้เน้นความสำคัญของมนุษย์ในแง่ปัจเจกบุคคล โดยมุ่งให้มนุษย์เลิกยึดถือแนวความคิดและความเชื่อในลัทธิปรัชญาเก่า ๆ และหันมาเน้นเรื่องเสรีภาพของบุคคลและความรับผิดชอบของคนแต่ละคนในการกำหนดวิถีชีวิตของตนเองเป็นสำคัญ มนุษย์จะทำเช่นนั้นได้ จำเป็นต้องหาทางหลุดพ้นจากกฎเกณฑ์ทั้งหลาย ไม่ว่าจะเป็นกฎเกณฑ์ทางสังคม ศาสนา วิทยาศาสตร์ หรือขนบประเพณีดั้งเดิมก็ตาม
ในแง่ภววิทยา ปรัชญาสาขานี้ถือว่าโลกนี้เป็นโลกของความมีอยู่เป็นอยู่ของสรรสิ่งทั้งหลาย สิ่งเหล่านี้จะเกิดขึ้นได้อย่างไร ไม่ใช่ปัญหาที่น่าสนใจ ปัญหาสำคัญอยู่ที่ว่าเราเกิดมาแล้ว เราจึงกำหนดวิถีชีวิตของเรา มนุษย์เป็นผู้กำหนดวิถีชีวิตของตนเอง มิใช่อำนาจเหนือมนุษย์ใด ๆ จะเป็นผู้กำหนด เมื่อเป็นเช่นนี้ความจริงอันเป็นที่สุดจึงเป็นเรื่องที่ขึ้นอยู่กับบุคคลแต่ละคน ความจริงจึงมีลักษณะเป็นสิ่งที่แต่ละคนเลือก (Self Choosing)
๒. ญาณวิทยา เช่นเดียวกับหลักการของภววิทยา ปรัชญาสาขานี้ถือว่า ความรู้คือสิ่งที่มนุษย์เลือกและกำหนด ความรู้ไม่ว่าจะได้มาจากศาสดา จากตำรา จากสามัญสำนึก จากเหตุผล หรือจากวิธีการทางวิทยาศาสตร์ จะเป็นความรู้ที่ถูกต้องมีประโยชน์หรือไม่เพียงใด ขึ้นอยู่กับวินิจฉัยของบุคคลแต่ละคน
๓. คุณวิทยา ปรัชญาสาขาอัตภาวะนิยม โดยสาระสำคัญแล้วเป็นทฤษฎีทางด้านค่านิยมมากกว่าอย่างอื่น ที่เป็นเช่นนี้ก็เพราะว่าทุกสิ่งทุกอย่างขึ้นอยู่กับการเลือก การกำหนด และการวินิจฉัยของบุคคลแต่ละคน การจะทำเช่นนี้ได้ก็จะต้องมีการประเมินค่า ซึ่งเป็นเรื่องของคุณวิทยานั่นเอง
ปรัชญาสาขานี้ปฏิเสธที่จะประพฤติปฏิบัติตามประกาศิตทั้งมวล เพราะถือว่าการทำเช่นนั้นเป็นการสูญเสียเสรีภาพในการเลือก และเป็นการสละความเป็นอิสระทางศีลธรรม เป็นการเสียลักษณะเฉพาะของการเป็นมนุษย์อันเนื่องมาจากการมอบตัวเองให้อยู่ในอาณัติแห่งอำนาจครอบงำ ภายนอกที่คนมิได้เลือกคุณค่าทางจริยธรรมนั้นเป็นคุณค่าที่มนุษย์เลือก
ทางด้านสุนทรียภาพก็เช่นเดียวกันปรัชญาสาขานี้เน้นเสรีภาพของเอกัตบุคคลที่จะเลือกและกำหนดคุณค่าทางสุนทรียะให้กับตัวเองเป็นการตัดสินคุณค่าของศิลปะ โดยไม่ยึดกฎเกณฑ์ใด ๆ เป็นมาตรฐานความงาม ความไพเราะ เป็นรสนิยมของแต่ละคน
แนวคิดเกี่ยวกับการศึกษา
๑. โรงเรียนและผู้เรียน หากจะจัดโรงเรียนตามแนวปรัชญาสาขานี้ก็คงจัดได้ยาก เพราะ หารูปแบบการจัดไม่ได้ อย่างมากที่สุดเท่าที่จะทำได้ก็คือเสริมสร้างบรรยากาศและสิ่งแวดล้อมต่าง ๆ ให้มีหลายแบบให้มากที่สุดเพื่อจะได้ให้นักเรียนแต่ละคนสามารถเลือกหาประสบการณ์การเรียนรู้ตามที่ปรารถนา
๒. หลักสูตร ในแง่ของหลักสูตรไม่อาจกำหนดรูปแบบได้ชัดเจน นอกจากจะเปิดให้มีวิชาเลือกเพื่อส่งเสริมเสรีภาพในการเลือกให้กว้างขวางที่สุด การจะทำเช่นนี้ก็ได้แต่จะต้องมีทรัพยากรมากและมีความพร้อมอย่างยิ่ง จึงยังไม่มีโรงเรียนใดที่จะจัดหลักสูตรตามแนวนี้ได้เต็มที่ วิชาที่ปรัชญาสาขานี้มักจะเน้นเพราะส่งเสริมเสรีภาพการแสวงหาความรู้คือศิลปะ และปรัชญา
๓. การเรียนการสอน เน้นการสอนให้เด็กแต่ละคนค้นพบความจริงด้วยตนเอง เป็นวิธีการสอนทำนองเดียวกับที่โสกราตีส (Socratic Method) ใช้ และจะต้องกระตุ้นให้ผู้เรียนแต่ละคนรู้จัก แนวทางที่จะเลือกอย่างมีความรับผิดชอบ
๔. การปลูกฝังค่านิยมทางจริยธรรมและสุนทรียภาพ การปลูกฝังค่านิยมทางจริยธรรมเน้นเสรีภาพของแต่ละคนที่จะเลือกปฏิบัติและมีความรับผิดชอบต่อการใช้เสรีภาพในการเลือกนั้น ๆ ส่วนเรื่องสุนทรียภาพนั้นอยู่ที่ความพอใจและการเลือกของแต่ละคนโดยไม่ยึดถือจารีตของสังคม
