ศาสนา ลัทธิ ความเชื่อ นิกาย พิธีกรรม

การเดินทางของพุทธศาสนาสู่ประเทศไทย

พุทธศาสนาในสุวรรณภูมิ

ปัญหาเรื่องสถานที่ตั้งเมืองสุวรรณภูมิว่าอยู่ที่ไหน ? ยังเป็นเรื่องที่อยู่ในความสงสัย และคิดค้นกันมาตลอดเวลา นักประวัติศาสตร์ นักโบราณคดี หลายชาติพยายามค้นคว้ากันมานาน จนบางท่านสรุปเรื่องนี้ว่า สุวรรณภูมิได้แก่เนื้อที่บริเวณ 6 ประเทศ คือ พม่า มลายู ไทย ลาว เขมร และเวียดนามใต้ มีหลักฐานที่พอเชื่อถือได้ว่า พระพุทธศาสนาเข้ามาสู่ประเทศไทยก่อน พ.ศ. 500 คือเข้าสู่ดินแดนที่เรียกว่า สุวรรณภูมิ อันได้แก่ พื้นที่แหลมอินโดจีนในปัจจุบันนี้เอง เนื้อที่ประเทศไทยเวลานี้เป็นศูนย์กลางของดินแดนสุวรรณภูมิ ดังได้พบวัตถุสถานที่เกี่ยวเนื่องในพุทธศาสนาที่เก่ากว่าพระพุทธรูปมากมาย เช่น พระธรรมจักรกับกวางมอบ แท่นพระสถูป จารึกพระธรรมเป็นภาษามคธ แท่นพุทธอาสน์ และร่องรอยพระพุทธบาท นอกจากนี้ยังพบร่องรอยคูเมืองและซากปรักหักพังของโบราณสถานภายในเมืองนครไชยศรี ที่แสดงว่านครไชยศรีเป็นเมืองที่ใหญ่มีสถาปัตยกรรมต่างๆ มากกว่าทุกแห่งในประเทศไทย ยกเว้นเมืองที่สร้างขึ้นในยุคหลัง เช่น สุโขทัยและอยุธยา และที่จังหวัดเพชรบุรี ในถ่ำเขาหลวงยังมีรอยพระพุทธบาทรุ่นเก่าอันนับเป็นอุทเทสิกเจดีย์อยู่รอยหนึ่งและแท่นศิลาอาสน์ ซึ่งในการสร้างสิ่งนี้มีมาก่อนสมัยที่มีพระพุทธรูป และหลักฐานที่แน่นหนาและมั่นคงที่สุดก็คือที่นครปฐม มีพระปฐมเจดีย์ เชื่อกันว่าสร้างเป็นอนุสรณ์เมื่อคราวที่พระโสณะกับพระอุตตระมาประกาศพุทธศาสนาที่นี่ ทั้งนี้โดยการเปรียบเทียบด้านพุทธศิลป์ เพราะสมัยพระเจ้าอโศกมหาราชนั้นการสร้างศิลปในพุทธศาสนายังไม่มีพระพุทธรูป มีเพียงสัญลักษณ์แทนเท่านั้น เช่นที่ตรัสรู้มีเพียงต้นโพธิ์และพระแท่นภายใต้ต้นโพธิ์ เป็นสัญลักษณ์ว่า พระพุทธเจ้าได้เสด็จประทับนั่งบนแท่นนี้ในวันตรัสรู้ นอกจากนี่ในตำนานทางพุทธศาสนาก็ว่า พระเจ้าอโศกมหาราชทรงให้สร้างสถูปจำนวนมากถึง 84,000 องค์ทั่วชมพูทวีป และสถูปใหญ่ที่เห็นเป็นหลักฐานมาจนปัจจุบันก็คือพระสถูปสาญจิ ที่แคว้นโพปานในอินเดีย ซึ่งเมื่อนำมาเปรียบเทียบกับที่สุวรรณภูมิก็ได้แก่องค์พระปฐมเจดีย์นี้เอง ส่วนพระพุทธรูปนั้นเป็นเรื่องมีภายหลัง ซึ่งโบราณสถานเหล่านี้ไม่มีในที่อื่นนอกจากนครปฐมและเขตใกล้เคียงเท่านั้น และชื่อเมืองต่างๆ ในแถบนี้ก็เป็นหลักฐานพอเชื่อถือได้ เช่น สุพรรณบุรี อู่ทอง กาญจนบุรี เพชรบุรี ธนบุรี เป็นต้น

อาจมีข้อสงสัยว่า นครปฐมเวลานี้อยู่ไกลทะเล พระเถระทั้งสองทำไมจึงจะมุ่งมาที่ตรงนี้ นักปราชญ์บางท่านให้ข้อคิดไว้ว่า นครปฐมเป็นเมืองทางศาสนามิใช่เมืองหลวง อาจจะเป็นเมืองท่า และเมื่อ 2000 ปีมาแล้วนั้น นครปฐมอาจอยู่ริมทะเล พื้นที่บริเวณนี้ยังเป็นที่ลุ่มชายฝังทะเล อาจเป็นเมืองท่าที่พ่อค้าวานิชแวะเป็นประจำ นายตรี อมาตยกุล เคยเขียนเรื่อง “นครปฐมมิใช่เมืองดอน” ลงในวารสารศิลปกร ปีที่ 2 เล่ม 6 ประจำเดือนเมษายน และปีที่ 3 เล่ม 1 ประจำเดือนมิถุนายน 2492 มาแล้ว แสดงว่านครปฐมเป็นเมืองชายทะเล ก็แน่นอนว่าเป็นเมืองที่พ่อค้าชาวอินเดียไปมาหาสู่เป็นประจำ หรืออาจจะมาตั้งรกรากอยู่มากแล้ว ไม่เช่นนั้นพระเจ้าอโศกคงไม่ส่งพระเถระทั้งสองมา ความจริงสมณทูตที่พระเจ้าอโศกทรงส่งออกประกาศศาสนาครั้งนั้นไปเป็นคณะอย่างต่ำ 5 รูป แต่ตำนานกล่าวเฉพาะพระเถระที่เป็นประธานเท่านั้น

คณะของพระโสณะและพระอุตตระที่พระเจ้าอโศกมหาราชทรงส่งออกเผยศาสนาในนานาาประเทศ ได้เดินทางมาเผยพุทธศาสนาในดินแดนสุวรรณภูมิ คือ ตอนกลางของประเทศไทย ซึ่งเป็นดินแดนที่ชาวละว้าหรือมอญเป็นใหญ่อยู่ พุทธศาสนายุคแรกที่เข้าสู่ดินแดนสุวรรณภูมิเป็นพุทธศาสนาเถรวาทอย่างที่พระเจ้าอโศกมหาราชและชาวอินเดียนับถืออยู่ อีกทั้งนครปฐมก็มีกลักฐานที่น่าเชื่อถือ โดยมีหลักฐานที่สำคัญทางโบราณคดีคือ

1. องค์พระปฐมเจดีย์ องค์ดั่งเดิมเป็นรูปทรงระฆัง เหมือนสถูปสาญจิในอินเดีย ต่อมาขอมรุ่งเรืองและครองดินแดนแถบนี้ จึงได้ทำพระปรางค์ครอบเพิ่มขึ้นอีก องค์ปัจจุบันเป็นเจดีย์แบบลังกา ที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงให้ทำครอบพระปรางค์ลงไปอีกที

2. รูปธรรมจักรทำด้วยศิลา มีรูปกวางหมอบ และจารึกภาษาบาลีหรือภาษามคธว่า “เย ธมฺมา” เป็นต้น อันเป็นหลักสำคัญของพุทธศาสนา ไม่นิยมสร้างพระพุทธรูป นิยมสร้างแต่เพียงเจดีย์และสัญลักษณ์อย่างอื่น และมีการจารึกหลักธรรมที่สำคัญไว้ที่สิ่งก่อสร้างนั้น

3. พระประโทนเจดีย์ อยู่ทางทิศตะวันออกของพระปฐมเจดีย์ เวลานี้อยู่ที่วัดพระประโทน จ.นครปฐม
4. วัดพระเมรุ อยู่ทางทิศใต้ของพระปฐมเจดีย์ เป็นซากวัดร้าง

ดังนั้นวัตถุสถานที่ปรากฎในประเทศไทยนี้เอง เป็นหลักฐานที่แสดงว่า พุทธศาสนา ได้มีในดินแดนสุวรรณภูมิมานานแล้วนั้นเอง