ศาสนา ลัทธิ ความเชื่อ นิกาย พิธีกรรม

การเดินทางของพุทธศาสนาสู่ประเทศไทย

พุทธศาสนาสมัยธนบุรี

สมเด็จพระเจ้าตากสินครองราชสมบัติอยู่เพียง 15 ปี ทรงพระนามเดิมว่า “พระยาวชิรปราการ”(พ.ศ. 2310–2325) เป็นสมัยที่บ้านเมืองเริ่มตั้งตัว และระยะการกอบกู้ชาติ พระมหากษัตริย์พระองค์ใด พระองค์ทรงเหน็ดเหนื่อยยิ่งกว่า พุทธศาสนาเสื่อมลงจนถึงกับพระสงฆ์แท้ๆ ตั้งเป็นก๊กด้วย และยกตนขึ้นเป็นเจ้าทั้งๆ ที่เป็นพระ ครองผ้ากาสาวพัสต์แต่เสพสุราฆ่าคน ทำอนาจารนานาประการ คือชุมนุมพระเจ้าฝาง ซึ่งเป็นก๊กที่ใหญ่ที่สุดในขณะนั้น มีก๊กต่าง ๆ ทั้งหมด 4 ก๊ก คือ

1.ก๊กเจ้าพระฝาง
2. ก๊กเจ้าพิมาย
3. ก๊กเจ้านครศรีธรรมราช
4. ก๊กพระเจ้าตาก

ส่วนพระเจ้าตากสินนั้นตั้งก๊กเป็นชุมนุมพระเจ้าตาก พระองค์ทรงปราบก๊กต่างๆ ได้ชัยชนะ ทรงใช้เวลาอยู่ 3 ปี จึงปราบได้สำเร็จ บ้านเมืองจึงมีความสงบสุข และสถาปนาตนเองเป็นกษัตริย์ มีราชธานีอยู่ที่ธนบุรี ทรงสนพระทัยพระศาสนามาก พระราชกรณีกิจของพระองค์พอสรุปได้ดังนี้

1. จัดสังฆมณฑล (พ.ศ. 2311) ช่วงนี้พระสงฆ์แตกแยกและบกพร่องในด้านธรรมวินัย ไม่มีพระเถระที่คุณวุฒิ จึงทรงให้มีการประชุมสงฆ์เท่าที่มีในขณะนั้น ณ วัดบางหว้าใหญ่ (วัดระฆังโฆสิตาราม) เลือกพระเถระผู้ทรงคุณวุฒิ แต่งตั้งให้เป็นสมเด็จพระสังฆราช และพระราชาคณะ ฐานานุกรมใหญ่น้อยตามลำดับ ต่ำแหน่งสังฆราชดังนี้ คือ

-องค์ที่ 1 พระอาจารย์ดี ชาวจังหวัดอยุธยา ซึ่งเป็นพระภิกษุธรรมดาทั่วไป
-องค์ที่ 2 พระอาจารย์ศรี ชาวจังหวัดอยุธยา วัดพนัญเชิง
-องค์ที่ 3 พระครูสุธรรม ภายหลังได้สมณศักดิ์เป็น “พระครูสุธรรมธีรราชมหามุนี มีพระชนย์มายุอยู่ถึง 2 รัชกาล คือสมัยพระเจ้าตากสิน-รัชกาลที่ 1 ต่อมาภายหลังรัชกาลที่ 1 ไม่ทรงชอบจึงถูกถอดยศ

2. ทรงบูรณะพระอารามต่างๆ มากกว่า 200 หลัง ส่วนมากทรงบูรณะวัดแทบนครศรีธรรมราช เป็นจำนวนมาก ทรงขอให้พระสงฆ์ตั้งมั่นอยู่ในพระธรรมวินัย อย่าให้ศาสนามัวหมอง ดังมีพระดำรัสว่า..

“ถ้าพระผู้เป็นเจ้าทั้งปวงมรศีลคุณบริบูรณ์ในพระพุทธศาสนาแล้ว แม้นจะปรารถนามังสะ รุธิระ (เลือด) ของโยม โยมก็อาจจะเชือดเนื้อแลโลหิต ออกมาบำเพ็ญทานได้”

3. บำรุงการเล่าเรียนพระไตรปิฎก โปรดให้สังฆการีธรรมการ ทำบัญชี พระสงฆ์องค์ได้บอกเรียนพระไตรปิฎกได้มาก ก็ทรงถวายไตรจีวรเนื้อละเอียดพร้อมถวายจตุปัจจัย และโปรดให้ช่างเขียนภาพจิตรกรรม ที่เป็นสมุดภาพไตรภูมิ

4. บำรุงศาสนา ที่เมืองนครศรีธรรมราช นอกจากบูรณะแล้ว ยังสนับสนุนโดยถวายจีวรและปัจจัย รูปละ 1 บาท และยังถวายโดยมอบปัจจัยให้แก่คนยากจน 1 สลึงในวันอุโบสถ

5. รวบรวมพระไตรปิฎก การเสียกรุงศรีอยุธยาแก่พม่าเมื่อ พ.ศ. 2310 บ้านเมืองถูกเผาเป็นจำนวนมาก คัมภีร์พระไตรปิฎกสูญหายมาก ทรงโปรดให้สืบหาคัมภีร์ต้นฉบับตามหัวเมืองต่างๆ นำมาคัดลอกเพื่อสร้างพระไตรปิฎกฉบับหลวงขึ้น แต่ยังไม่ทันเสร็จก็สิ้นรัชกาลเสียก่อน นอกจากนี้โปรดนิมนต์พระเทพกวีให้ไปเขมร และพระพรหมมุนีไปนครศรีธรรมราช เพื่อรวบรวมคัมภีร์วิสุทธิมรรคเอามาคัดลอกไว้ด้วย

5. ชำระพระอลัชชี เวลานั้นพระอลัชชีมีอยู่เป็นจำนวนมากที่เป็นพวกก๊กพระเจ้าฝาง และตั้งตนเป็นหัวหน้ากองทัพต่างๆ ที่เป็นพระ จึงประกาศให้บรรดาพระสงฆ์หัวเมืองฝ่ายเหนือมาสารภาพผิด แล้วให้สึกรับราชการ ถ้าไม่ยอมรับจะต้องพิสูจน์ความบริสุทธิ์ คือให้ดำน้ำต่อหน้าพระที่นั่ง 3 กลั่นใจ ผู้ใดทนได้โปรดให้ดำรงอยู่ในฐานานุศักดิ์ ผู้ใดแพ้ให้โปรดสึกออกมาสักข้อมือใช้ในราชการจงหนัก ถ้าผู้ใดกล่าวเท็จว่าตนบริสุทธิ์ แต่พอดำน้ำพิสูจน์กลับมาสารภาพว่าตนเป็นปาราชิก ก็โปรดให้เอาตัวไปประหารชีวิต ในคราวนั้นพระองค์รวบรวมไทยเป็นปึกแผ่นได้ภายในเวลา 3 ปีเท่านั้น สมเด็จพระเจ้าตากสิน ทรงสนพระทัยในพระพุทธศาสนาเป็นอย่างยิ่ง ได้รับสั่งสนทนาปัญหาธรรมกับพระเถระอยู่เป็นประจำ ทรงเป็นพระมหากษัตริย์ไทยเพียงพระองค์เดียวที่ทรงปฏิบัติวิปัสสนาเป็นพิเศษ ทรงพระราชนิพนธ์หนังสือทางพุทธศาสนาไว้เรื่องหนึ่งชื่อ “ลักษณะบุญ” เป็นหนังสือที่ว่าด้วยวิธีทำกรรมฐาน