กฎหมายกับการรักษากฎหมาย (Law and Enforcement)

กฎหมายในรัฐจะดี จะยุติธรรม มีเหตุผล หรือไม่นั้น ขึ้นอยู่กับวิจารณญาณของแต่ละบุคคลซึ่งเป็นปัญหาของค่านิยม (Value Judgement) หรือปัญหาของการตีความ (Problem of Interpretation) เพราะฉะนั้นเราจึงควรจะพิจารณากฎหมายในอีกแง่หนึ่ง การรักษากฎหมาย

ประเด็นการบังคับใช้กฎหมายจริงจึงสำคัญเท่าๆ กับการที่รัฐต้องมีกฎหมายที่ดี เพราะหากมีกฎหมายที่ดีแล้วไม่มีการบังคับใช้จริง ก็ไม่มีประโยชน์ ไม่ทำให้เกิดรัฐที่ดี ขณะเดียวกันหากมีการบังคับใช้กฎหมายจริงแต่กฎหมายไม่มีเหตุผล ก็ไม่ก่อให้เกิดรัฐที่ดีเช่นกัน

การที่กฎหมายจะบังคับใช้ได้จริงยังขึ้นอยู่กับประชาชนในรัฐนั้นๆ ด้วย เราพอจะแยกประเภทของการละเมิดกฎหมายออกเป็น 2 ประการ คือ

1. ละเมิดเพราะไม่รู้
2. ละเมิดเพื่อผลประโยชน์

1. ละเมิดเพราะไม่รู้
ข้อนี้ตามหลักกฎหมายแล้วฟังไม่ขึ้น เพราะคนทุกคนจะอ้างว่าไม่รู้กฎหมายไม่ได้ แต่ตามหลักความจริงแล้วมีอยู่มาก ในข้อนี้เองที่การศึกษาจะต้องเน้นถึงหน้าที่ของประชาชนที่จะเป็นต้องรู้กฎหมายตามสมควร

2. ละเมิดเพื่อผลประโยชน์
การละเมิดกฎหมายประเภทนี้สามารถชี้ชัดได้ถึงการได้รับการอบรมของพลเมืองนั้นๆ อาจจะบ่งถึงความมักง่าย เอาความสะดวกของตนเป็นใหญ่ การมุ่งหวังที่จะกอบโกยผลประโยชน์เป็นจำนวนมากให้ตัวเอง โดยไม่คำนึงถึงส่วนรวมหรือกฎหมายทั้งสิ้น การละเมิดกฎหมายประเภทนี้เป็นปัญหาในการรักษากฎหมาย เนื่องจากผู้ละเมิดมักจะให้สินบนแก่ผู้รักษากฎหมายร่วมกันทำทุจริต

ยังมีตัวอย่างอีกมากมาย ซึ่งถ้าประชาชนไม่กระตือรือร้นเพื่อแก้ไขปัญหา อันเป็นผลประโยชน์โดยตรงกับตัวเองแล้ว กฎหมายก็ไม่มีความหมาย ฉะนั้น การอบรมสั่งสอนประชาชนเพื่อให้ความเคารพกฎหมาย รู้กฎหมาย ให้ใช้เป็น รู้สิทธิตนเอง จึงเป็นส่วนประกอบที่สำคัญมากที่สุดสำหรับประเทศประชาธิปไตยทั้งหลาย