การอยู่ข่วงหรือการลงข่วง

เป็นประเพณีของชาวไทยโซ่งที่นิยมกันอยู่อย่างหนึ่ง คือการที่หญิงสาว กลุ่มหนึ่งประมาณ 3-4 คน หรือมากกว่านั้น ลงมาทำงานเล็ก ๆ น้อย ๆ เช่น ปั่นด้าย ปั่นฝ้าย เย็บปัก ถักร้อย จักสาร ตำข้าว ในบริเวณข่วงหรือลานบ้านในเวลาหัวค่ำหลังจากเสร็จงานในตอนกลางวัน และรับประทานข้าวเย็นแล้ว เรียกว่า “อยู่ข่วง” หรือ “ลงข่วง”

คำสำคัญของการอยู่ข่วงก็คือ การเปิดโอกาสให้ชายหนุ่มได้มาเที่ยว “แอ่วสาว” เพื่อจะได้รู้จักสนทนากัน หมู่บ้านหนึ่ง ๆ อาจมีหลายช่วง ชายหนุ่ม ก็เที่ยวชมได้ตามสบาย เรื่องที่สนทนากันก็จะถามถึงชื่อที่อยู่ การทำมาหากิน ถ้าคุ้นเคยกันก็กล่าวหยอกล้อกันไป แต่ผลสุดท้ายก็ไม่พ้นเรื่อง รัก ๆ ใคร่ ๆ การลงข่วงเป็นการเปิดโอกาสให้ชายหนุ่มหญิงสาวได้รู้จักกัน เรียนรู้อุปนิสัยใจคอและฝีมือ สติปัญญา ซึ่งกันและกันก่อนที่จะแต่งงานกัน หรืออาจกล่าวได้ว่า การลงข่วงเป็นสื่อนำให้ชายหญิงมีโอกาสเลือกคู่ครองกัน

การอยู่ข่วงนั้น อยู่ได้ถึงเวลาประมาณเที่ยงคืนจึงเลิก การอยู่ข่วงทำงานบ้านเช่นนี้ทำได้ตลอดปี ไม่เลือกฤดูกาลอย่างเล่นคอน แต่ถ้าระยะไหนต้องทำงานตลอดวันหนัก ๆ ก็อาจหยุดอยู่ข่วงระยะหนึ่งก็ได้

ชายหนุ่มเมื่อไปเที่ยวข่วง ถ้าเกิดความพอใจประสงค์จะสนทนากับสาวผู้ใดเป็นการเฉพาะก็จะชวนนัดแนะกันไว้ หลังจากเลิกข่วงแล้วจึงไปคุยกันได้อีก การที่สาวไม่ปฏิเสธการไปคุยเฉพาะนี้เรียกว่า “โอ้สาว” แปลว่าคุยกับสาวหรือจีบสาว ถ้าคุยธรรมดา เรียกว่า โอ้ลม คือการเจรจากันเพียงลมปาก สถานที่พากันไปนั้นอาจเป็นริมยุ้งข้าว ริมกองฟาง หรือชานบ้าน จะคุยกันที่มืดหรือมีแสงจันทร์ก็ได้ และจะเลิกคุยตอนใดก็ได้ ถ้าถูกใจกันอาจถึงสว่าง