ขนบธรรมเนียม ประเพณี วัฒนธรรม อารยธรรม >>

ประเพณีการเล่นเพลงเจ้าขาว

เพลงเจ้าขาว เป็นเพลงพื้นบ้านเก่าแก่ของชาวเกาะเกร็ด และอำเภอปากเกร็ด เป็นเพลงเรือของชาวมอญที่ใช้ร้องรับกันระหว่างพายเรือไปตามบ้านเรือนริมน้ำ เพื่อบอกให้ทราบว่าเรือคณะนี้จะทำบุญที่วัดใด พร้อมกันนั้นก็ชักชวนให้คนมาทำบุญร่วมกันไปด้วย โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเทศกาลทอดกฐิน ทอดผ้าป่า ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่ระดับน้ำในแม่น้ำลำคลอง เอ่อล้นตลิ่ง ซึ่งเหมาะอย่างยิ่งที่ชาวบ้านจะออกบอกบุญทางเรือ ด้วยการพายเรือไปตามหมู่บ้านต่างๆ พร้อมกับร้องเพลงเรือ เชิญชวนผู้มีจิตศรัทธาร่วมทำบุญด้วยกัน การบอกบุญเช่นนี้จะมีกำเนิดมาตั้งแต่เมื่อใดยังหาหลักฐานไม่ได้ แต่อย่างไรก็ตามต้องมีอายุไม่น้อยกว่า 200 ปี กล่าวคือประมาณต้นกรุงรัตนโกสินทร์ เพลงเรือนี้ คนมอญที่มีภูมิลำเนาในเกาะเกร็ด และอำเภอปากเกร็ดได้ปฏิบัติเป็นประเพณีมาช้านานแล้ว อาจเป็นประเพณีที่มีอยู่ก่อนในเมืองมอญและคนมอญเหล่านั้นได้นำมาใช้เมื่อมาอยู่ในเมืองไทย ดังจะเห็นได้ว่าประเพณีนี้มีเฉพาะในหมู่คนไทยเชื้อสายมอญเท่านั้น

พิธีกรรม
ก่อนเทศกาลทอดกฐินมาถึง ในตอนค่ำๆชาวบ้านจะรวมกลุ่มกันทั้งชายและหญิง ลงเรือลำใหญ่ ภายในเรือจะมีกระบุงหรือภาชนะอื่นๆ ที่เตรียมไว้ใส่ข้าวสาร ที่หัวเรือจะมีตะเกียงเจ้าพายุจุดไว้เพื่อให้แสงสว่าง กลางลำเรือจะมีเครื่องดนตรีอีก 1 ชุด เพื่อใช้บรรเลงประกอบเวลาร้อง เรือเจ้าขาวจะพายไปตามบ้าน ถึงบันไดบ้านใคร ก็ร้องเพลงเชิญให้เจ้าบ้านมาทำบุญ เมื่อเจ้าของบ้านทำบุญแล้วจะร้องเพลงให้พรแก่เจ้าของบ้าน จากนั้นก็พายไปยังบ้านอื่นๆต่อไป เรือเจ้าขาว จะออกบอกบุญคราวละหลายๆ คืน จนเมื่อเห็นว่า บรรดาสิ่งของที่ได้รับบริจาคไม่ว่าจะเป็นข้าวสาร กล้วย อ้อย มะพร้าว ฯลฯ รวมทั้งเงินได้พอทอดกฐินแล้วการบอกบุญก็หยุด เรือบอกบุญรับบริจาคค่อยๆหายลับคุ้งน้ำไปอย่างช้าๆ ท่ามกลางบรรยากาศอันสงบในยามดึกจนรุ่งสาง

บทเพลงเจ้าขาว
สำหรับบทเพลงเจ้าขาว เป็นเพลงที่ผู้ร้องสามารถร้องต่อไปได้เรื่อยๆ โดยเปลี่ยนสร้อยท้ายชื่อดอกไม้ไปเรื่อยๆ (เช่น ดอกสลิด ดอกตำลึง ดอกพลับพลึง ดอกมะดัน และลงท้ายให้คล้องจองกับชื่อดอกไม้นั้นๆ ตัวอย่าง เช่น

"…..เจ้าเอย เจ้าขาว ราวละลอก
หอมแต่ดอก ดอกเอ๋ย ดอกสลิด
ทำบุญด้วยกัน ได้ขึ้นสวรรค์ ชั้นดุสิต
(ลูกคู่) เห่ เฮ เฮ้ ละล่า
เจ้าเอย เจ้าขาว ราวละลอก
หอมแต่ดอก ดอกเอ๋ย ดอกตำลึง
นำบุญมาให้ถึง หัวกระได แล้วแม่รำพึง…."
(ลูกคู่) เอ๋ย โอละหน่าย โอละหน่าย หน่อยเอย
(คำว่า "ชั้นดุสิต" จะคล้องจองกับ "ดอกสลิด" และ คำว่า "แม่รำพึง" จะคล้องจองกับ "ดอกตำลึง")