ปรัชญาเถรวาทให้ข้อแนะนำไว้ในกาลามสูตร

ปรัชญาเถรวาทให้ข้อแนะนำไว้ในกาลามสูตร เป็นการตั้งข้อสงสัยดังนี้

คนเรามีความใคร่ที่จะเชื่ออย่างงมงายคนเราจะอยู่ไม่ได้ถ้าขาดศรัทธา ถ้าหากขาดหลักที่จะดำเนินการ ก็จะรับเอาหลักที่ผู้อื่นเสนอให้ เบื้องหลังของศรัทธอันเหนียวแน่นคือความอยากได้ผู้ที่หวังปัญญาอันแท้จริง ย่อมจำต้องตั้งข้อสงสัยไว้เสียทุกสิ่งอย่างไปในหลักคิดที่มีอยู่และที่มีผู้อื่นนำมามอบให้ เรื่องของการตั้งข้อสงสัยนี้ได้เกิดแก่ชาวเมืองกาลามะแล้วในสมัยพุทธกาล ในเวลานั้นอินเดียกำลังตกอยู่กลียุค ประชาชนหาที่พึ่ง และอภิสิทธิ์ชนที่มีความสุขเที่ยวแสวงหาธรรมอันจะให้อมฤตหรือความไม่ตาย จึงเกิดมีนักบวชคิดหลักปรัชญาและศาสนา เป็นหตุให้เกิดการกรโจมตีศรัทธาของกันและกัน ดังนั้นชาวเมืองกาลามะจึงทูลถามพระสัมมาสัมพุทธเจ้าซึ่งเป็นปรมาจารย์ใหม่เพื่อทดสอบความจริงทันที ต่อมา นักปรัชญาชาวฝรั่งเศสชื่อ Descartes จึงได้ค้นพบวิธี “ สงสัยไว้ก่อน ” ของชาวกาลามะและนำมาเป็นหลักสำคัญในปรัชญาของเขาที่ชื่อว่า “ ความสงสัยในปรัชญา ” (Philosophical Doubt) ซึ่งยังคงมีชื่อเสียงถึงปัจจุบัน เนื่องเขานำเหตุผลทางวิทยาศาสตร์มใช้เป็นครั้งแรก

เดค๊าทซ์กล่าวว่าครั้งหนึ่งจิตต์ใจเต็มไปด้วยความสงสัยแห่งปรัชญาเพราะยืนยันว่าแม้สัมผัสได้ก็อาจหลอกได้และเขพบว่าความมีอยู่ของตัวเขาเองซึ่งเป็นตัวผู้สงสัยเป็นรากฐานสร้างความคิดต่อไป ถ้าหากเราถือความสงสัยนำมาอ้าง ตัวผู้สงสัยมีอยู่จริงเป็นแก่นแห่งความคิดคืบต่อไป ถ้าหากคิดว่าตัวเองถูกหลอกลวง ตามคำของเดค๊าทซ์เองแล้วนั้นตัวที่มีอยู่อย่างแน่นอนคือตัวเราเองเพราะตัวเราเองเป็นผู้ถูกลวง ดังนั้นเขาจึงสรุปว่า“ ข้าพเจ้าเป็นผู้คิด (สงสัย)ฉะนั้นข้าพจึงมีอยู่ ” (“ I THINK THEREFORE I AM.”) เขาได้ชื่อว่าบิดาแห่งปรัชญาสมัยใหม่ ซึ่งได้ตั้งหลักทดสอบความจริงไว้ว่า

จะต้องไม่รับว่าอะไรเป็นความจริงเลย หากตัวเราเองยังมองไม่เห็นว่าเป็นเช่นนั้น
จะต้องแยกแยะพิจารณาความรู้เท่าที่เรามี ออกไป
จะต้องใช้ความคิดให้ถูกหลัก (เหตุผล )
จะต้องทดสอบผลที่เราคิดขึ้นมาได้ว่าเป็นจริง

นี่เป็นหลักตรรกวิทยาทางวิทยาศาสตร์ที่เรียกกันว่า Scientific Method นั่นเอง และด้วยหลักสี่ประการนี้วิชาวิทยาศาสตร์จึงเกิดขึ้นมาได้

พระพุทธองค์ได้ทรงเทศนาแนะให้ชาวกาลามะรู้จักสงสัยในความรู้อันได้มาสองทางด้วยกัน ทั้งนี้ปรากฏในกาลามสูตรอาจารย์สุชีพ บุญญานุภาพได้ย้ำเสมอ ๆ ในการเผยแผ่ธรรมของเขาคือสงสัยในความรู้หรือคำบอกเล่าที่ได้จากผู้อื่น

สงสัยแม้ในความรู้ที่ตัวเองได้มาโดยตรง
สงสัยในความรู้ที่ได้จากผู้อื่น

» ศาสนวิทยาและจริยสังคมวิทยา

» ประวัติศาสตร์ของศาสนา

» ศาสนาแต่เบื้องบุพกาล

» วิญญาณนิยม และเทวนิยม

» ศาสนาแห่งความกลัว

» ศาสนาแห่งความสำนึกคุณ

» ศาสนาแห่งกลียุค

» แนวทางของจริยสังคมวิทยา

» กำเนิดและการแผ่พุทธศาสนา

» อารยธรรมดึกดำบรรพ์

» การแบ่งชนชั้นวรรณะในอินเดีย

» การค้นพบพุทธปรัชญา