ศาสนา ลัทธิ ความเชื่อ นิกาย พิธีกรรม >>
พุทธปรัชญาเป็นลัทธิมัชฌิมาปฏิปทา
ความเอียงสุดในความคิดของคนเรา อันออกรูปสูงสุดเป็นปรัชญาสาขาต่างๆ
เป็นสัญลักษณ์แห่งการไม่หลุดพ้นและผลของมันคือการออกนอกทางของวิทยาศาสตร์อันเป็นวิชาที่ว่าด้วยสิ่งที่เป็นรปรากฏการณ์ของ
สิ่งที่มี และว่าด้วยหลักหรือกฎของธรรมชาติของสิ่งที่มี
หรือของปรากฏการณ์ของสิ่งที่มี ลัทธิสสารนิยมหรือวัตถุนิยมจักรกล ( Mechanistic
materialism) เป็นความเอียงสุดในด้านวิทยาศาสตร์
หรือวิศวกรบางคนที่มีความคิดมองผ่านโลกแบบจักรกลตามความเคยชินของตน เป็นการมองลอด
ช่องแคบๆ พวกนี้จึงสอนว่าจิตต์ไม่มี เป็นของสูญ
ในทางที่ขัดแย้งกันอย่างตรงกันข้ามทีเดียว ลัทธิจิตนิยม หรือมโนภาพ (Idealism)
ก็เป็นความเอียงสูงสุดของพระในศาสนา (มีเทพเจ้า) หรือของนักปราชญ์ที่ชอบคิดมากกว่า
พวกนี้มองดูลอดช่องแคบๆของใจตนเอง เห็นโลกภายนอกเป็นมายา
เป็นสิ่งที่จิตเนรมิตขึ้นไปหมด พวกเขาเลยถือสสารที่ไม่มี เป็นของสูญ
แต่จิตต์ถือว่าเป็นสิ่งที่เหนือสุด เป็นสิ่งที่วิเศษทั้งหลาย
ความผิดพลาดของปรัชญาสองระบบนี้เป็นได้ปรากฏขึ้นต่อนักคิดรุ่นหลัง
แห่งสมัยปัจจุบัน พวกนี้จึงคิดระบบปรัชญาใหม่ขึ้นมาทางต่อต้านกัน James และ Dewey
เป็นสองในบรรดานักเอียงสุด ( Extremists )
รุ่นใหม่ที่สอนปรัชญาล้มเลิกปรัชญาเอียงสุดสมัยเก่าสองระบบดังกล่าว คำสอนที่ว่า
จิตต์เป็นเหตุของกรรม นั่นเอง เจมส์สอนต่อไปว่า ความคิดหรือความรู้ใด
เมื่อนำไปปฏิบัติแล้วเกิดเป็นมรรคผลขึ้น ความคิดหรือความรู้นั้นก็เป็นสัจจธรรม (
truth ) นักปรัชญาปฏิบัตินิยม (Pragmatist) แห่งลัทธิปฏิบัตินิยม (Pragmatism)
นี่ก็เป็นการเอียงสุดเข้าข้างการปฏิบัติเท่านั้น เพราะทฤษฎีก็มีประโยชน์
นักวิทยาศาสตร์ชาวอังกฤษ Sir Jeans , Eddington , Whitehead
พยายามแก้ไขความผิดพลาดของระบบปรัชญาดังกล่าว โดยมุ่งแก้ความเอียงสุดในความคิด
(extremism is thought ) แต่เมื่อเราพิจารณาปรัชญาของเขา
กลับมีเชื้อจิตตนิยมแฝงอยู่ไม่น้อยทีเดียว บางท่านเช่น Eddington
ประกาศตัวเป็นนักจิตตนิยมไปเลยสอนว่า สารเคมีเป็นมายาตัวเอก ( Substance is one
of the greatest illusion ) Whitehead
นักคณิตศาสตร์ไขว่หาความแท้จริงอันติมะสิ่งเดียวอยู่ Bergson กับ Lloyd Morgan
เอียงสุดไปในทางถือความเปลี่ยนแปลง วิวัฒนาการ
เป็นความแท้จริงอย่างเดียวในสากลโลก
มีนักปรัชญาหลายท่านพยายามเข้าหาลัทธิสายกลางโดยละทิ้งลัทธิเอียงสุด
ทั้งนี้พเพราะตระหนักอยู่ว่าลัทธิเอียงสุดเกิดจากความรู้ที่ไม่ถ่องแท้และไม่เพียงพอ
Comte ปฐมาจารย์แห่งลัทธินี้
จึงสอนให้คนคิดแต่เฉพาะสิ่งที่เป็นประโยชน์แก่มนุษยชาติ
และเลิกค้นหาความแท้จริงอันติมะอันเปล่าประโยชน์นั้นเสีย
รวมทั้งหันมาสนใจในสวัสดิภาพและการกินดีอยู่ดีของมหาชนด้วย ปรัชญาปฏิฐานนิยม (
Positivism ) ของ Comte
คนเดียวเท่านั้นที่เข้ามาใกล้ลัทธิมัชฌิมาปฏิปทาของพระพุทธศาสนา
ปรัชญาเถรวาทเป็นลัทธิมัชฌิมาปฏิปทา เพราะว่ามันสอนถึงการมีสสาร และก็สอนว่ามีจิตต์
แต่ก็มิได้สอนบทวินิยม ที่สสารกับจิตต์ไม่เกี่ยวข้องกัน มันสอนว่าเพราะมีสสาร
สิ่งนอกกาย และเพราะมีอวัยวะรับสัมผัสกับผัสสะจึงเกิดจิตต์ขึ้น และสอนว่ามี
ธรรม อยู่หลายประการเพื่อนำมาใช้ปฏิบัติชีวิต และทำลายระบบวรรณะ
แสวงหาความจริงที่เป็นประโยชน์สุดแก่มนุษย์ สอนว่าสสาร สิ่งนอกกาย มีอยู่
และอำนาจของจิตต์ในการสร้างสรรค์จินตภาพ (สังขารจิตต์ ) เป็นจิตตนิยม
โดยการสอนถึงประโยชน์ของการปฏิบัติเหนือทฤษฎี เป็นลัทธิกลาง ๆ อันรวมคำสอนต่าง ๆ
ที่เป็นสัจจธรรม
ปรัชญาเถรวาทเป็นลัทธิตามแบบมัชฌิมาปฏิปทาอันเป็นวิทยาศาสตร์บริสุทธิ์
เป็นลัทธิที่อ้างแต่สัจจธรรมทางผัสสะ ที่ใคร่ครวญเป็นอย่างดีแล้ว จึงเป็น อกาลิโก
» การเสื่อมของพระพุทธศาสนาในประเทศอินเดีย
» ปรัชญาเถรวาทให้ข้อแนะนำไว้ในกาลามสูตร
» ก่อนที่จะยอมรับหลักคิดหรือความรู้ใด ๆ เป็นสรณะ
» วิทยาอักซิโอในพุทธปรัชญาพุทธจริยศาสตร์
» พุทธปรัชญาเป็นลัทธิมัชฌิมาปฏิปทา
» ปรัชญาเถรวาทและปฏิมากรรมวิทยา
» พุทธจริยศาสตร์ (BUDDHIST ETHICS )
» พุทธจริยศาสตร์ว่าด้วย กรรม
» คำสอนว่าด้วยปรุงจิตต์แต่งกรรม
» ภารกิจของพระพุทธศาสนาต่อประเทศไทยและพุทธศิลปะในประเทศไทย
» ภาระกิจของพระพุทธศาสนาต่อสังคมไทย
» พระสงฆ์
» นักศาสนา