มนุษย์ในทัศนะของศาสนาขงจื้อ

ศาสนาขงจื้อถือว่าเป็นศาสนาอีกศาสนาหนึ่งที่เน้นให้ความสำคัญกับมนุษย์ ขงจื้อมองว่า ธรรมชาติของมนุษย์ คือ ซิ่ง (Hsing) หมายความว่า มนุษย์เกิดมาพร้อมด้วยความดี แต่แม้ทุกคนจะมีธรรมชาติแห่งความดีที่ติดตัวมาแต่เกิด โดยธรรมชาติมนุษย์เหมือนกัน แต่การปฏิบัติหรือการกระทำ ทำให้มนุษย์แตกต่างกัน ประเด็นที่น่าสนใจอีกอย่างหนึ่งคือ ขงจื้อมองว่า มนุษย์เป็นสัตว์สังคม (ประภาศรี สีหอำไพ, 2543: 152) โดยให้ทัศนะว่า คนเราจะอยู่คนเดียวไม่ได้ ต้องมีความสัมพันธ์กับผู้อื่นตั้งแต่สองคนขึ้นไป จุดเริ่มต้นคือครอบครัว ความสัมพันธ์ของสังคมแบ่งออกเป็น 5 ระดับ คือ

1. กษัตริย์ ขุนนางกับประชาชน
2. บิดามารดากับบุตรธิดา
3. สามีกับภรรยา
4. ญาติพี่น้อง
5. มิตรสหาย

ทั้งนี้โดยมีหลักจริยธรรมเป็นตัวเชื่อม ขงจื้อให้ความเห็นว่า ความยุ่งยากที่เกิดขึ้นในสังคม ก็เพราะมนุษย์ไม่ทำหน้าที่ของตนให้สมบูรณ์ เช่นบิดามารดาไม่เลี้ยงดูบุตรธิดาให้ดี บุตรธิดาก็ไม่มีความกตัญญูกตเวทีต่อบิดามารดา หรือสามีภรรยาต่างนอกใจกัน เป็นต้น ผลก็คือ ความเดือดร้อนต่างๆ ก็จะตกแก่สังคม ทำให้สังคมเดือดร้อน แต่ตรงกันข้าม หากทุกคนทำหน้าที่ของตนให้สมบูรณ์ ปัญหาความวุ่นวายของสังคมก็จะหมดไป (ฟื้น ดอกบัว, 2544: 175)

จากการศึกษามโนทัศน์เรื่องมนุษย์และธรรมชาติของมนุษย์ตามทัศนะของศาสนาต่างๆ จะเห็นว่า ประเด็นที่ตรงกันของแหล่งกำเนิดของมนุษย์ในศาสนาฮินดู คริสต์และอิสลาม ก็คือ การสร้างของพระเจ้า ดังนั้น ชะตากรรมตั้งแต่เกิดขึ้น การดำรงอยู่ และจุดหมายปลายทาง การตาย รวมถึงชีวิตหลังความตายของมนุษย์ในศาสนาฮินดู คริสต์และอิสลามนั้น ตกอยู่ในอำนาจของพระเจ้า ซึ่งอาจมองได้ว่า มนุษย์ในทัศนะของศาสนาเหล่านี้ไม่มีอิสระในการทำอะไรตามใจตนเอง แต่ชะตาหรือชีวิตขึ้นอยู่กับพระเจ้าจะลิขิต

ส่วนคำตอบคำถามที่ว่ามนุษย์คือใคร เมื่อพิจารณาจากความคิดทางศาสนาจะเห็นได้ว่ามีคำอธิบายที่ชี้ไปในทิศทางเดียวกันเป็นส่วนมาก คือ มนุษย์คือสิ่งมีชีวิตชนิดหนึ่งเช่นเดียวกับมวลสรรพสิ่งต่างๆ ที่เกิดขึ้นมาด้วยอำนาจการสร้างของพระเจ้าบ้าง พระพรหมบ้าง ฉะนั้น พระเจ้า หรืออำนาจศักดิ์สิทธิ์เหนือธรรมชาติเป็นคำอธิบายอย่างแรกที่สุดที่มนุษย์นำมาใช่ในการอธิบายว่า ตัวเองคือใคร แต่ก็มีบางศาสนา เช่น พุทธศาสนา เป็นต้นให้มุมมองที่แตกต่างออกไป โดยเน้นไปที่การกระทำของตัวมนุษย์เอง มนุษย์จะดีหรือชั่วก็ขึ้นอยู่กับการกระทำ ดังคำพูดที่คนทั่วไปคุ้นเคย คือ “ทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว” เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า “กรรมลิขิต” ซึ่งสื่อถึงมุมมองของพุทธศาสนาที่แตกต่างออกไปจากศาสนาอื่นๆ