ขนบธรรมเนียม ประเพณี วัฒนธรรม อารยธรรม >>

ขนบธรรมเนียมประเพณีวัฒนธรรมสำคัญในจังหวัดลำพูน

ประเพณีสรงน้ำพระบรมธาตุหริภุญชัย
ประเพณีปอยหลวง
ประเพณีการฟังเทศน์มหาชาติหรือประเพณีตั้งธรรมหลวง
ประเพณีต๋านก๋วยสลาก
ประเพณีการทานสลากย้อม
ประเพณีขึ้นดอยขะม้อ
ประเพณีเลี้ยงผีขุนน้ำ (เลี้ยงผีฝาย)

ประเพณีเลี้ยงผีขุนน้ำ (เลี้ยงผีฝาย)

ประเพณีเลี้ยงผีขุนน้ำเป็นประเพณีที่แสดงถึงความกตัญญูต่อแม่น้ำลำธารที่มีต่อการทำมาหากินของชาวบ้านโดยเฉพาะในเขตอำเภอทุ่งหัวช้าง อำเภอบ้านโฮ่ง อำเภอลี้ ในจังหวัดลำพูน เนื่องจากประชากรส่วนใหญ่ยังมีอาชีพการเกษตรเป็นหลัก จึงต้องมีการพึงพาอาศัยน้ำจากแม่น้ำลำธารในการทำการเกษตร

คำว่าผี หมายถึง คงหมายถึงวิญญาณหรือสิ่งที่สิงสถิตอยู่ในที่นั้นๆ
คำว่า ขุน หมายถึง ความเป็นใหญ่ ต้นตอ ประธานหรืออารักษ์
คำว่า น้ำ มีความหมายเป็นที่รู้จักกันดีแล้ว แต่ในที่นี้หมายเอาแม่น้ำลำคลอง เหมืองฝาย

เพราะฉะนั้น คำว่า “ผีขุนน้ำ” หมายถึง สิ่งที่สถิตอยู่ตามต้นน้ำลำธาร หรืออารักษ์ต้นน้ำลำธารอันมีหน้าที่ปกป้องรักษาต้นน้ำลำธารนั่นเอง ตัวอย่าง เช่น อารักษ์แม่ปิง หรือขุนน้ำแม่ปิง

การจัดพิธีเลี้ยงผีขุนน้ำส่วนใหญ่จะจัดขึ้นในเดือนเก้า (มิถุนายน) หรือบางหมู่บ้านจะมีการทำก่อนการทำนาเป็นประจำทุกปี) ก่อนทำการเลี้ยงต้องมีการประชุมกันก่อนระหว่างลูกเหมือง (หมายถึง ผู้ที่ใช้น้ำในแม่น้ำลำธารนั้นๆทำการเกษตร) เมื่อประชุมตกลงกันและหาฤกษ์งามยามดีกันเป็นที่เรียบร้อยแล้วก็จะมีการเรี่ยไรเงิน เพื่อจัดซื้อเครื่องสังเวยต่างๆ ซึ่งประกอบด้วย เทียน 4 เล่ม ดอกไม้ 4 สวย (กรวย) พลู 4 สวย หมาก 4 ขดหรือ 4 ก้อม ( 1 ขดเอามาตัดครึ่งเท่ากับ 1 ก้อม) ช่อขาว (ธง) 8 ผืน มะพร้าว 2 คะแนง กล้วย 2 หวี อ้อย 2 เล่ม หม้อใหม่ 1 ใบ แกงส้มแกงหวาน หัวหมู ไก่ต้ม สุรา และโภชนาหาร 7 อย่าง รวมทั้งเมี่ยงและบุหรี่ เป็นต้น

เมื่อจัดการแต่งดาเครื่องสังเวยพร้อมแล้ว ก็ทำชะลอมขึ้น 3 ใบ สำหรับใส่เครื่องสังเวยต่างๆที่จัดเตรียมไว้ ชะลอม 2 ใบแรกให้คนหาบไป ส่วนใบที่ 3 นั้นให้คอนไป แล้วให้ทำศาลขึ้นหลังหนึ่ง ณ ที่ต้นน้ำลำธารสำหรับที่จะเลี้ยงนั้น ประกอบด้วยหลักช้างหลักม้า ปักอยู่ใกล้ๆศาลแล้วนำเอาเครื่องสังเวยต่างๆขึ้นวางบนศาลนั้น แล้วทำพิธีกล่าวอัญเชิญเทวดาอารักษ์คลอดถึงสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ผีสางต่างๆอันประจำรักษาอยู่ ณ ต้นน้ำลำธารที่นั้นให้ได้รับรู้แล้วมารับเอาเครื่องสังเวยต่างๆ ตลอดจนของให้สิ่งศักดิ์สิทธิ์อำนวยอวยพรให้มีน้ำอุดมสมบูรณ์ มีฝนตกต้องตามฤดูกาล ซึ่งกล่าวเป็นภาษาเหนือว่า “ขออัญเจินแพระผีป่า ขุนกลวงมะลังก๊ะ แม่ธรณี เจ้าตี้เจ้าดิน เทวดาอารักษ์ตังหลายอันปกปักรักษายังป่าไม้ต้นน้ำลำธาร เหมืองฝาย ภูผา ปูดอย จุ่งช่วยปล่อยน้ำปล่อยฝนตกลงมาหื้อชาวบ้านชาวเมือง สัตว์ตั๋วน้อยตี๋วใหญ่ สีพพะทั้งหลายจุ่งหื้อมีน้ำกินน้ำใช้ หื้อพิซซะข้าวกล้าจุ่งปันอุดมสมบูรณ์งามดี อย่าได้มีศัตรูหมู่ของร้านมาก๋วนมาควีแต่เต๊อะเป็นต้น

ต่อจากนั้นพอตั้งเครื่องสังเวยมานานพอสมควรแล้ว สมมุติว่าเจ้าที่เจ้าทาง ผีสางอารักษ์ทั้งหมายรับเครื่องสังเวยอิ่มแล้วก็นำเอาเครื่องสังเวยเหล่านั้นมาแบ่งปันกันกินต่อไปเป็นเสร็จพิธี

แชร์ไปที่ไหนดี แชร์ให้เพื่อนสิ แชร์ให้เพื่อนได้ แชร์ให้เพื่อนเลย