ศาสนา ลัทธิ ความเชื่อ นิกาย พิธีกรรม >>

ธัมมจักรกัปปวัตตนสูตร

       นับว่าเป็นปฐมเทศนาทรงแสดงเมื่อ วันเพ็ญ เดือน 8 หลังจากตรัสรู้ได้ 2 เดือน มีใจความดังนี้

ทรงแสดงที่สุด 2 อย่างที่บรรพชิตไม่ควรกระทำ คือ การประกอบตนให้พัวพันด้วยกามสุข ซึ่งเป็นธรรมอันเลว เป็นของชาวบ้าน เป็นของปุถุชน ไม่ใช่ของพระอริยะ ไม่ประกอบด้วยประโยชน์ อีกอย่างหนึ่งคือ การประกอบความทรมานตนเป็นความลำบาก ไม่ใช่ของพระอริยะ ไม่ประกอบด้วยประโยชน์

การดำเนินทางสายกลาง ไม่เข้าใกล้ที่สุดทั้งสองอย่างนั้น เป็นเรื่องที่พระพุทธองค์ได้ตรัสรู้ด้วยปัญญาอันยิ่ง ทำดวงตาและญาณให้เกิดเป็นไปเพื่อความสงบ ความรู้ยิ่ง ความตรัสรู้ และนิพพาน

ทางสายกลาง ได้แก่ อริยมรรคมีองค์ 8 คือ ปัญญาอันเห็นชอบ ดำริชอบ เจรจาชอบ การงานชอบ เลี้ยงชีพชอบ พยายามชอบ ระลึกชอบ และตั้งใจชอบ

ทุกข์อริยสัจ ได้แก่ ความเกิด ความแก่ ความตาย ความได้พบกับสิ่งที่ไม่เป็นที่รัก ความพลัดพรากจากสิ่งที่ เป็นที่รัก ปรารถนาสิ่งใดแล้วไม่ได้สิ่งนั้น โดยย่ออุปทานในขันธ์ 5 เป็นทุกข์

ทุกข์สมุทัยอริยสัจ คือ สาเหตุแห่งทุกข์ ได้แก่ ตัณหาอันทำให้เกิดอีก ความกำหนัดเพลิดเพลินในอารมณ์ คือ กามตัณหา ภวตัณหา วิภวตัณหา

 

ทุกขนิโรธอริยสัจ คือ ความดับทุกข์ โดยดับตัณหา ด้วยมรรค คือ วิราคะ สละ ดับ ปล่อยไป และไม่พัวพัน

ทุกขนิโรธดามินีปฏิปทาอริยสัจ คือ หนทางปฏิบัติเพื่อดับทุกข์ ได้แก่ อริยมรรค มีองค์ 8

ดวงตา ญาณ ปัญญา วิชา แสงสว่างได้เกิดแก่พระองค์ว่านี้เป็นทุกข์อันควรกำหนดรู้ และพระองค์ได้กำหนดรู้แล้ว นี้เป็นสาเหตุแห่งทุกข์ อันควรละ และพระองค์ได้ละแล้ว นี้เป็นความดับทุกข์อันควรทำให้แจ้ง และพระองค์ได้ทำให้แจ้งแล้ว นี้เป็นหนทางดับทุกข์ อันควรเจริญ และพระองค์ได้เจริญแล้ว

สรุปได้ว่า ปัญญาอันรู้เห็นตามความเป็นจริงในอริยสัจ 4 มีรอบ 3 มีอาการ 12 ของพระองค์หมดจดดีแล้ว พระองค์จึงยืนยันได้ว่าเป็นผู้ตรัสรู้สัมมาสัมโพธิญาณ อันยอดเยี่ยมในโลก ความพ้นวิเศษไม่กลับกำเริบ ชาตินี้เป็นที่สุด ภพใหม่ไม่มีอีกต่อไป

โกณทัญญะ ฟังธรรมเทศนานี้ได้ดวงตาเห็นธรรมว่า สิ่งใดสิ่งหนึ่งมีความเกิดขึ้นเป็นธรรมดา สิ่งนั้นทั้งปวงมีความดับไปเป็นธรรมดา

เมื่อพระภาค ทรงประกาศธรรมจักรให้เป็นไปแล้ว ได้มีการบันลือต่อ ๆ กันไปให้ทราบทั่วกันว่า พระธรรมอันยอดเยี่ยม พระผู้มีพระภาคทรงประกาศให้เป็นไปแล้ว ณ ป่าอิสิปตนมฤคทายวัน เขตพระนครพาราณสี อันใคร ๆ ในโลกจะปฏิวัติไม่ได้