รัฐธรรมนูญ (Constitution)

วิธีการได้มาซึ่งรัฐธรรมนูญ

จากประวัติศาสตร์จะเห็นได้ว่า รัฐต่างๆ อาจจะได้มาซึ่งรัฐธรรมนูญด้วยวิธีการต่างๆ คือโดยประมุขของรัฐมอบให้ โดยการร่างหรือโดยการกระทำของราษฎรโดยตรง โดยการปฏิวัติภายใน และโดยการวิวัฒนาการ

1. โดยประมุขของรัฐมอบให้ (By Grant)การได้มาซึ่งรัฐธรรมนูญโดยวิธีนี้อาจจะเป็นเพราะว่า พระมหากษัตริย์ทรงเห็นว่าควรจะจำกัดอำนาจการปกครองของพระองค์เองซึ่งไม่มีขอบเขตจำกัด และไม่มีวิธีการอันแน่นอนลงเสียบ้าง หรือมิฉะนั้นก็เพราะประชาชนทูลขอร้อง ขอให้กษัตริย์พระราชทานให้ หรือเพราะพระมหากษัตริย์ทรงเกรงว่าจะเกิดการปฏิวัติขึ้น ถ้าไม่พระราชทานรัฐธรรมนูญ ตัวอย่างของการได้มาซึ่งรัฐธรรมนูญโดยวิธีการเช่นนี้ ได้แก่ รัฐธรรมนูญของญี่ปุ่นที่จักรพรรดิ์แห่งราชวงศ์เมจิ (Meji) พระราชทาน ฯลฯ เป็นต้น

2. โดยการร่างหรือโดยการกระทำของราษฎรโดยตรง (By Deliberate Creation)รัฐธรรมนูญของหลายประเทศ ได้รับการประกาศใช้หลังจากที่มีการเกิดรัฐใหม่ขึ้นตัวอย่างที่ดีที่สุดก็คือ รัฐธรรมนูญของสหรัฐอเมริกา สำหรับโปแลนด์ และเชคโกสโลวาเกีย ก็ได้ร่างรัฐธรรมนูญขึ้น ประกาศใช้ภายหลังจากที่ได้รับการรับรองหลังสงครามโลกครั้งที่ 1 ว่าเป็นเอกราช เป็นที่น่าสังเกตว่า รัฐธรรมนูญที่ได้มาโดยวิธีการเช่นนี้มักจะเหมาะสมกับประเทศที่ประชาชนมีประสบการณ์ในทางการเมืองมามากพอ

3. โดยการปฏิวัติภายใน (By Internal Revolution)ในประเทศที่ราษฎรส่วนใหญ่ไม่พอใจในระบอบการปกครองที่เป็นอยู่ และไม่อาจจะเปลี่ยนแปลงระบอบการปกครองด้วยวิธีธรรมดาได้ จึงต้องพร้อมใจกันยึดอำนาจทางการปกครองตัวอย่างประเทศที่ได้รัฐธรรมนูญมาด้วยวิธีนี้ก็เช่น ฝรั่งเศส

4. โดยการวิวัฒนาการ (By Gradual Evolution)ประเทศที่ได้รัฐธรรมนูญมาโดยวิธีนี้ ตอนแรก มักจะปกครองด้วยระบอบราชาธิปไตยก่อนแล้วต่อมาอำนาจการปกครองถูกเปลี่ยนมือจากกษัตริย์ไปยังกลุ่มตัวแทนของปวงชน ตามลำดับโดยการปฏิบัติเช่นนี้นานๆ และติดต่อกันมา อำนาจการปกครองที่แท้จริงจึงตกอยู่กับกลุ่มผู้แทนของปวงชน รัฐธรรมนูญประเภทนี้ถือเอาการปฏิบัติติดต่อกันมาเป็นลักษณะสำคัญยิ่ง ซึ่งอาจไม่ได้บัญญัติลงไว้เป็นลายลักษณ์อักษรก็ได้ เช่น รัฐธรรมนูญของอังกฤษ ก็เกิดจากวิวัฒนาการทางการเมืองที่เปลี่ยนแปลงไปอย่างช้าๆ โดยอำนาจทางการปกครองค่อยๆ เปลี่ยนจากกษัตริย์ไปสู่ประชาชน โดยเริ่มจาก Magna Carta เมื่อปี ค.ศ. 1215 ซึ่งเป็นบทบัญญัติที่พระเจ้า จอห์น( John ) ยอมรับสิทธิบางอย่างของขุนนางและเอกชน ซึ่งจัดเป็นบทบัญญัติที่เกี่ยวกับสิทธิประชาชนฉบับแรกของโลก และถือว่าเป็นรัฐธรรมนูญฉบับแรกของโลก และต่อจากนั้นมา ก็มีบทบัญญัติสิทธิด้านอื่นๆ ตามมา เช่น Petition of Right ค.ศ. 1629, Bill of Rig ht ค.ศ. 1689, Act of Settlement ค.ศ. 1701 ซึ่งบทบัญญัติเหล่านี้ทั้งหมดจัดเป็นรัฐธรรมนูญของอังกฤษ