การเมืองการปกครองไทย

สมัยประชุมสามัญของรัฐสภา

ภายในสามสิบวันนับแต่วันเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร ให้มีการเรียกประชุมรัฐสภาเพื่อให้สมาชิกมาประชุมเป็นครั้งแรก

ในหนึ่งปีจะมีสมัยประชุมสามัญของรัฐสภาสมัยหนึ่งหรือสองสมัยแล้วแต่ผู้แทนราษฎรจะกำหนด วันประชุมครั้งแรกให้ถือเป็นวันเริ่มสมัยประชุมสามัญประจำปี ส่วนวันเริ่มสมัยประชุมสามัญประจำปีของรัฐสภาสมัยต่อ ๆ ไป ให้สภาผู้แทนราษฎรเป็นผู้กำหนด สมัยประชุมสามัญของรัฐสภาสมัยหนึ่ง ๆ ให้มีกำหนดเวลาเก้าสิบวันแต่พระมหากษัตริย์จะโปรดเกล้าฯ ให้ขยายเวลาออกไปก็ได้ การเปิดสมัยสามัญก่อนครบกำหนดเวลาเก้าสิบวัน จะกระทำได้แต่โดยความเห็นชอบของรัฐสภา

คณะรัฐมนตรี

การปกครองในระบอบประชาธิปไตย คณะรัฐมนตรีถือว่าเป็นสถาบันทางการเมืองที่มีความสำคัญไม่น้อยกว่าสถาบันรัฐสภา เพราะคณะรัฐมนตรีคือผู้ที่จะนำนโยบายที่ได้กำหนดไว้ในรัฐสภาไปปฏิบัติ เพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์หรือเป้าหมายของการบริหารประเทศ กล่าวคือ การอยู่ดีกินดีมีความสุข มีความปลอดภัยทั้งชาติและทรัพย์สินของประชาชน ความเป็นระเบียบเรียบร้อยของสังคม ความมั่นคงของประเทศชาติ ความมีอิสระภาพเสรีภาพของประชาชน ล้วนแต่เป็นวัตถุประสงค์หลักของคณะรัฐมนตรีหรือเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า คณะรัฐบาล ซึ่งจะแบ่งงานกันรับผิดชอบเป็นกระทรวง ๆ ไป ตามความถนัดและประสบการณ์ คณะรัฐมนตรีเหล่านี้ถือว่าเป็นข้าราชการการเมืองมีหน้าที่ในการควบคุมการบริหารงานของแต่ละกระทรวงหรือเทียบเท่าให้เป็นไปตามนโยบายและงบประมาณที่กำหนดไว้ และคณะรัฐมนตรีนี้เป็นผู้ใช้อำนาจอธิปไตยในด้านอำนาจการบริหารในพระปรมาภิไธย ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ด้วยเหตุนี้เองจึงเรียกคณะรัฐมนตรีว่า “เป็นรัฐบาลของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว”

ลักษณะสำคัญของคณะรัฐมนตรี

คณะรัฐมนตรีเป็นองค์ประกอบสำคัญในการใช้อำนาจบริหารโดยความยินยอมของสภาผู้แทนราษฎร คณะรัฐมนตรีประกอบด้วยรัฐมนตรีจำนวนไม่เกิน 44 คน รวมกับนายกรัฐมนตรีอีก 1 คน เป็น 45 คน ส่วนลักษณะที่สำคัญของคณะรัฐมนตรีมีดังนี้ คือ

1. มีความรับผิดชอบโดยเฉพาะ กล่าวคือ มีอำนาจในการพิจารณาและกำหนดนโยบายเสนอต่อรัฐสภาและการใช้กฎหมาย

2. อำนาจของคณะรัฐมนตรีควรมีขอบเขตจำกัด ดังนั้นประเทศต่าง ๆ จึงพยายามที่จะให้มีมาตรการในการจำกัดอำนาจบริหารให้อยู่ในขอบเขตที่เหมาะสม เพราะถือว่าอำนาจในการบริหารที่ไม่มีขอบเขตจำกัด อาจนำไปสู่ระบบเผด็จการ โดยฝ่ายบริหารได้ง่ายและต้องพึงระมัดระวังอย่างยิ่ง

3. สภาพความจำเป็นของสังคมปัจจุบันทำให้ฝ่ายบริหารมีอำนาจสำคัญเฉพาะอย่าง และก็อาจมีอำนาจอย่างอื่นประกอบด้วย นอกจากนั้นต้องสามารถแก้ปัญหาได้ฉับพลันทันท่วงที สิ่งเหล่านี้เป็นเรื่องที่ฝ่ายบริหารต้องปฏิบัติอยู่โดยสม่ำเสมอเพื่อความผาสุก ความปลอดภัย ความสงบของชาติ ปัจจุบันฝ่ายบริหารมีบทบาทเกี่ยวข้องกับความมั่นคง ความเจริญของประเทศและชีวิตของประชาชนโดยทั่วไปเป็นอันมาก จึงมีแนวโน้มที่ฝ่ายบริหารจะได้รับอำนาจมากขึ้นกว่าปกติ