สุขภาพ ความงาม อาหารและยา สมุนไพร สาระน่ารู้ >>

การแพทย์แผนโบราณ

เภสัชวัตถุ

พืชวัตถุ

» พืชจำพวกต้น
» พืชจำพวกเถา-เครือ
» พืชจำพวกหัว-เหง้า
» พืชจำพวกผัก
» พืชจำพวกหญ้า
» ว่าน
» เห็ด

พืชจำพวกต้น

ได้แก่ พืชพรรณไม้ เป็นต้นเล็ก ต้นใหญ่ เป็นกอ เป็นพุ่ม มีแก่นบ้าง ไม่มีแก่นบ้าง ซึ่งนิยมเรียกกันว่า ต้น ส่วนมากใช้ราก แก่น เปลือก ใบ ฝักหรือลูก จะอธิบายถึงรสและสรรพคุณของส่วนที่ใช้ทำยา ดังต่อไปนี้ :

กรรณิกา(กันนิกา) ไม้พุ่มขนาดใหญ่ หรือ ไม้ยืนต้นขนาดเล็ก

• ต้น รสขมเย็น สรรพคุณ แก้ปวดศีรษะ

• ใบ รสขม สรรพคุณ บำรุงน้ำดี

• ดอก รสขมหวาน สรรพคุณ แก้ไข้ แก้ลมวิงเวียน

• ราก รสขม สรรพคุณ แก้ท้องผูก บำรุงธาตุ บำรุงกำลัง บำรุงเส้นผมให้ดกดำ

• บำรุงผิวหนังให้สดชื่น

กฤษณา (ไม้หอม ) ไม้ต้นขนาดย่อม ถึงขนาดกลาง

• เนื้อไม้ รสขมหวาน สรรพคุณ บำรุงโลหิต บำรุงหัวใจ บำรุงตับ ปอด แก้ลมหน้ามืดวิงเวียน

กันเกรา(ตำเสา) ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• แก่น รสเฝื่อนฝาดขม สรรพคุณ แก้ไข้จับสั่น บำรุงธาตุ แก้หืด ไอมองคร่อ ริดสีดวง ท้องมาน แน่นหน้าอก ท้องเดิน มูกเลือด แก้พิษฝีกาฬ บำรุงม้าม บำรุงโลหิต แก้ปวดแสบ ปวดร้อน เป็นยาอายุวัฒนะ

กรัก (แก่นขนุนละมุด) ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• แก่น รสหวานชุ่มขม สรรพคุณ บำรุงกำลัง บำรุงโลหิต สมานแผล

• ใบ เผาให้เป็นถ่านผสมกับน้ำปูนใสหยอดหู สรรพคุณ แก้ปวดหู แก้หูเป็นน้ำหนวก

• ไส้ในลูก รสฝาดหอมหวาน สรรพคุณ แก้ตกเลือดทางทวารเบาของสตรี กินแล้วทำให้เลือดหยุด

กัลปพฤกษ์ ไม้ยืนต้นขนาดกลาง ใบเล็กคล้ายขี้เหล็ก ดอกขาวคล้ายแคฝอย ฝักแบนยาว ข้างในเป็นชั้นๆ สีเทา ภายนอกฝักเป็นกำมะหยี่

• เนื้อในฝัก รสขมเอียนติดหวานเล็กน้อย สรรพคุณ ระบายท้อง แก้อุจจาระ เป็นพรรดึก และระบายท้องเด็กได้ดี

กัลปังหา(กาละปังหา) ไม้พุ่มขนาดย่อม เกิดใต้ทะเล ไม่มีใบและดอก

• เนื้อไม้และต้น รสฝาด สรรพคุณ สมานแผล แก้เนื้อหนังฉีกขาด แก้บาดแผลตามเนื้ออ่อน

กระเชา ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• เปลือก รสเมา แก้โรคผิวหนัง แก้ปวดข้อ

กระทิง ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ใบ ขยำแช่น้ำสะอาดล้างตา สรรพคุณ แก้ตาแดง ตาฝ้า ตามัว

• น้ำมันจากเมล็ด รสร้อน สรรพคุณ ทาถูนวด แก้ปวดข้อ แก้เคล็ดขัดยอก บวม

• ดอก กลิ่นหอม รสเย็น สรรพคุณ บำรุงหัวใจ

กระแบก ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น รสฝาด สรรพคุณ คุมธาตุ แก้ท้องร่วง สมานแผล

กระเบียน(มะกอกพราน) ไม้พุ่มขนาดใหญ่

• ใบ รสฝาด สรรพคุณ ตำพอกบาดแผลสดหายเร็ว

กระเบา (กระเบาน้ำ) ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• ผลสุก รับประทานเนื้อในได้ คล้ายเผือก

• น้ำมันจากเมล็ดใน รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้โรคผิวหนังต่างๆ แก้โรคเรื้อน

กะโบลิง ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสเมาเบื่อ สรรพคุณ เป็นยาบำรุงผม

• เปลือกต้นและผล รสเมาเบื่อ สรรพคุณ ทาแก้ปวด ปวดข้อ ปวดกล้ามเนื้อ ทากันทากกัด

กะพังอาด (พญามือเหล็ก) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• แก่นและเนื้อไม้ รสขมเมาเล็กน้อย สรรพคุณ ดับไข้จับสั่น ดับพาไข้ แก้กระษัย แก้โลหิต ลดความร้อน ฝนทาศีรษะ แก้รังแค

กะเพราทั้ง 2 (ขาว-แดง) ไม้ต้นเล็ก

• ใช้ทั้ง 5 รสเผ็ดร้อน สรรพคุณ บำรุงธาตุ แก้ปวดท้อง ขับผายลม แก้ท้องอืดเฟ้อ

กระแจะ ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ผล รสมันสุขุม สรรพคุณ บำรุงร่างกาย

• เนื้อไม้ รสจืดเย็น สรรพคุณ บำรุงดวงจิต ขับผายลม แก้ไข้

กระเจี๊ยบแดง ไม้ล้มลุกเนื้ออ่อน ขึ้นเป็นพุ่มเตี้ย

• ใบ รสเปรี้ยว สรรพคุณ กัดเสลด ทำให้โลหิตไหลเวียนดี

• เมล็ดใน รสจืดเป็นเมือก สรรพคุณ แก้อ่อนเพลีย บำรุงกำลัง บำรุงธาตุ

• ใช้ทั้ง 5 สรรพคุณ แก้พยาธิตัวจี๊ด

• ผล รสจืดเมาเล็กน้อย สรรพคุณ ขับเหงื่อ แก้ร้อนภายใน

กระดังงาไทย ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• น้ำมันที่กลั่นออกจากดอก ใช้ปรุงเป็นเครื่องสำอาง

• ต้น กิ่ง ก้าน ใบ รสเฝื่อน สรรพคุณ ขับปัสสาวะ ปัสสาวะพิการ

• ดอก รสสุขุมกลิ่นหอม สรรพคุณ บำรุงโลหิต บำรุงธาตุ บำรุงหัวใจ

กระโดงแดง ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ใบ รสขมเมา สรรพคุณ ระงับปราสาท แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย ทำให้นอนหลับสบาย

กระโดน ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสฝาดเมา สรรพคุณ แก้พิษงู สมานแผล แก้เคล็ด เมื่อย

• ดอก รสสุขุม สรรพคุณ บำรุงภายหลังคลอดบุตร

กระโดนดิน ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสจืด สรรพคุณ ขับปัสสาวะ แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย แก้ไตพิการ แก้เบาหวาน

กระตังใบ(กระตังบาย) ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ราก รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้ไข้ ขับเหงื่อ แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย

กระถินไซ่ง่อน ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสฝาด สรรพคุณ แก้ท้องร่วง แก้บิด แก้ธาตุพิการ คุมธาตุ สมานแผล

• ราก รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้ไข้ ขับเหงื่อ แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย

กระถินเทศ(กระถินดอกหอม) ไม้พุ่มขนาดใหญ่

• ราก รสเฝื่อน สรรพคุณ แก้พิษสัตว์กัดต่อย เป็นยาอายุวัฒนะ

กระถินไทย(กระถินดอกขาว) ไม้พุ่มขนาดกลาง

• ราก รสจืดเฝื่อน สรรพคุณ ขับระดูขาว ขับผายลม เป็นยาอายุวัฒนะ

กระถินป่า ไม้ยืนต้นขนาดเล็ก

• เปลือกและราก รสฝาด สรรพคุณ แก้ท้องร่วง แก้อาเจียน แก้อติสาร (ลงแดง)สมานแผลห้ามเลือด

กระถินพิมาน(กระถินวิมาน) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ราก รสฝาดเฝื่อน สรรพคุณ แก้พิษสัตว์กัดต่อย

• เห็ดที่เกิดขึ้นจากไม้กระถินพิมาน รสเบื่อเมา แก้ปวดฝีในหู แก้เริม งูสวัด ผสมกับตัวยาแก้ใช้พิษ ไข้กาฬ

กระทุ่ม ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• ใบ รสขมเฝื่อนเมา สรรพคุณ แก้ท้องร่วง แก้ปวดมวนในท้อง

กระท้อนป่า ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• ราก(สุม) รสฝาดเย็น สรรพคุณ ดับพาร้อน ถอนพิษไข้ แก้ไข้รากสาด แก้บิด ใช้ผสมยามหานิล มหากาฬ

กระท่อม ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ใบ รสขมเฝื่อนเมา สรรพคุณ แก้ปวดท้อง แก้บิด ปวดเบ่ง ท้องร่วงลงแดง แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย ถ้ารับประทานทำให้เมา อาเจียน คอแห้ง

กระบือเจ็ดตัว(กระทู้เจ็ดแบก) ไม้พุ่มขนาดเล็ก

• ใบ รสร้อน สรรพคุณ ขับน้ำคาวปลา แก้สันนิบาตหน้าเพลิง ขับเลือดหลังการคลอดบุตร

 

การบูรขาว-ดำ ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เมล็ดใน รสฝาด สรรพคุณ แก้บิด ท้องร่วง ปวดเบ่ง คุมธาตุ

• เปลือกต้น รสฝาด สรรพคุณ คุมธาตุ สมานแผล

กระพี้เขาควาย ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่

• เนื้อไม้ รสจืดเย็น สรรพคุณ แก้พาไข้กลับช้ำ ถอนพิษไข้ ถอนพิษผิดสำแดง แก้ร้อนใน

กราย(หางกราย) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ลูก รสฝาด สรรพคุณ แก้บิด อุจจาระเป็นมูกเลือด ปวดเบ่ง เสมหะเป็นพิษ แก้ท้องเดิน

• เปลือกต้น รสฝาด สรรพคุณ กล่อมเสมหะและให้อุจจาระเป็นก้อน แก้อุจจาระเป็นฟอง

กรวยป่า ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่

• ใบ รสเมา สรรพคุณ แก้พิษกาฬ แก้โรคผิวหนังผื่นคัน แก้ริดสีดวงจมูก

• ดอก รสเมาเย็น สรรพคุณ แก้พิษกาฬ พิษไข้

• เมล็ด รสเมาเย็น สรรพคุณ แก้ริดสีดวงทวาร

กล้วยตีบ ไม้ล้มลุก

• ราก รสฝาดเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ท้องเสีย (ใช้รากสาด) แก้ร้อนในกระหายน้ำ

• ใบ รสฝาด สรรพคุณ แก้ริดสีดวงจมูก แก้ผื่นคันตามผิวหนัง

กวาวต้น ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• ดอก รสเย็น สรรพคุณ ถอนพิษไข้ ผสมยาหยอดตาแก้ตาฟาง ขับปัสสาวะ

• ยาง รสฝาด สรรพคุณ แก้ท้องร่วง

• ใบ รสเย็น สรรพคุณ ตำพอกถอนพิษฝีและสิว

• เมล็ด รสเมาเบื่อ สรรพคุณ ขับพยาธิไส้เดือน

• ราก รสเมาร้อน สรรพคุณ แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ ขับพยาธิ แก้ริดสีดวงทวาร

การะเกด เป็นไม้พุ่มจำพวกเตย

• ดอก รสขมหอม สรรพคุณ แก้โรคเสมหะในอก บำรุงธาตุ ใช้ผสมยาหอม

การบูร ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่

• ใบ เปลือกต้น เนื้อไม้ กลั่นเป็นการบูรเกล็ด ได้รสร้อน สรรพคุณ แก้ปวดท้อง จุกเสียด แก้ธาตุพิการ ขับลมในลำไส้ แก้ไอ

กาหลง ไม้พุ่มขนาดย่อมถึงกลาง

• ดอก รสจืด สรรพคุณ แก้ปวดศีรษะ ลดความดันโลหิตสูง แก้เลือดออกตามไรฟัน แก้เสมหะ

กาสามปีก(เกล็ดปลาช่อน) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง และเป็นไม้พุ่มขนาดย่อมก็มี

• เปลือกราก รสจืดเฝื่อน สรรพคุณ แก้ปวด แก้เคล็ดบวม

• ใบ รสจืด สรรพคุณ แก้ไข้

ก้างปลาแดง ไม้พุ่มขนาดกลาง

• ราก รสจืดเย็น สรรพคุณ แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้ไข้ ขับพิษไข้หัว (หัด,สุกใส, ดำแดง) ลดความร้อน (แก้ตัวร้อน)

ก้างปลาทะเล ไม้พุ่มขนาดย่อม และเกิดตามชายทะเล

• ใบ เนื้อไม้ รสกร่อยเค็ม สรรพคุณ แก้ไข้กำเดา รักษาตา

• เปลือกต้น รสฝาดเค็ม สรรพคุณ สมานแผล ห้ามเลือด

• ราก รสเย็นกร่อย สรรพคุณ แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้ไข้ ถอนพิษผิดสำแดง ถอนพิษไข้กาฬ

กานพลู ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ดอก รสร้อน สรรพคุณ บำรุงธาตุ แก้ปวดท้อง แน่น จุกเสียด แก้รำมะนาด แก้ปวดฟัน แก้ปวดท้อง ท้องขึ้น แก้ท้องร่วง ชุบลำสีอุดฟันแก้ปวดฟัน ทุบ1

• ดอกใส่ขวดนมให้เด็กรับประทาน

ก้ามกุ้ง ก้ามกาม ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

ก้ามปู เมล็ด รสเมา สรรพคุณ แก้กลาก เกลื้อน โรคเรื้อน

• เปลือกต้น รสฝาด สรรพคุณ แก้ปากเปื่อยเป็นแผล แก้เหงือกบวม แก้ปวดฟัน แก้ท้องร่วง แก้ริดสีดวงทวาร

กุ่มน้ำ ไม้ยืนต้นขนาดย่อมถึงขนาดกลาง

• ราก รสร้อน สรรพคุณ แก้ปวดท้อง บำรุงธาตุ

• เปลือกต้น รสร้อน สรรพคุณ ขับลมในลำไส้ ขับผายลม

กุ่มบก ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ใบ รสจืดเย็น สรรพคุณ บำรุงหัวใจ

• เปลือกต้น รสร้อน สรรพคุณ ขับลมในลำไส้ แก้แน่นท้อง มักใช้ร่วมกับเปลือกต้นทองหลางใบมน

แก้ว ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ใบ รสร้อนเผ็ด ขมสุขุม สรรพคุณ ขับโลหิตระดูสตี บำรุงธาตุ แก้จุกเสียดแน่นในท้องขับผายลม

• รากแห้ง-สด รสเผ็ดขมสุขุม สรรพคุณ แก้ปวดสะเอว แก้ผื่นคันที่เกิดจากความชื้น แก้ฝีฝักบัวที่เต้านม แก้ฝีมดลูก แผลคัน พิษแลงสัตว์กัดต่อย

โกงกาง(มีทั้งชนิดใบใหญ่และใบเล็ก) ไม้ยืนต้นขนาดเล็กถึงกลาง

• เปลือกต้น รสฝาดเค็ม สรรพคุณ ห้ามโลหิต สมานแผล แก้ท้องร่วง แก้บิด แก้อติสาร

โกฐกะกลิ้ง(แสลงใจ,ลูกกะจี้,ว่านไฟต้น) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เมล็ด(มีส่วนผสมของสตริ๊คนิน) รสขมเมา สรรพคุณ แก้ลมอัมพาต อิดโรย บำรุงธาตุ บำรุงหัวใจ เจริญอาหารขับน้ำย่อย กระตุ้นประสาทส่วนกลาง ถ้ารับประทานมากเป็นพิษทำให้กล้ามเนื้อกระตุก ชัก ขากรรไกรแข็ง

• ใบ รสเมาเบื่อ สรรพคุณ ตำพอกแก้แผลเน่าเปื่อยเรื้อรัง

โกฐกักกรา ไม้ต้นขนาดกลาง รากส่งมาจากจีน อินเดีย ฮ่องกง

• ราก รสฝาดน้อย เผ็ดร้อนซ่า สรรพคุณ ขับลมในลำใส้ แก้คลื่นเหียนอาเจียน แก้ดีพิการ ปวดหัวตัวร้อน นอนสะดุ้ง แก้ริดสีดวงทวาร

โกฐกระดูก เป็นไม้ต้นขนาดเล็กถึงกลาง จากประเทศจีน

• เปลือกราก รสร้อน กลิ่นหอม สรรพคุณ แก้ลมวิงเวียน หน้ามืด ตาลาย ขับลมในลำใส้ แก้โลหิตจาง

โกฐก้านพร้าว ไม้ล้มลุกเนื้ออ่อน

• ราก มีลักษณะคล้ายทางหนูมะพร้าวแห้ง ไม่มีกลิ่นหอมใด ๆ รสเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ แก้หอบ แก้สะอึก แก้เสมหะเป็นพิษ

โกฐจุฬาลัมพา ไม้เนื้อ่อนล้มลุกเป็นพุ่มขนาดย่อม

• ใช้ทั้งต้น รสขมกลิ่นหอม สรรพคุณ แก้ไข้เจรียง แก้ไช้ที่มีผื่นขึ้นตามตัว เช่น หัดเหือด สุกใส ดำแดง ฝีดาษ ไข้รากสาด แก้หืด ไอ แก้ไข้เพื่อเสมหะ

โกฐน้ำเต้า ไม้พุ่มขนาดใหญ่

• ราก (ปอกเปลือกออกนำไปนึ่งแล้วตากแห้ง) รสฝาดหอม สรรพคุณ แก่ธาตุพิการอาหารไม่ย่อย บำรุงธาตุแก้ท้องอืด ขับลมในลำไส้ ขับปัสสาวะและอุจจาระให้เดินสะดวก ระบายท้อง รู้ถ่ายรู้ปิดเอง แก้เจ็บตา แก้ริดสีดวงทวาร

โกฐสอ ไม้ขนาดเล็กจำพวกโสม

• รากรสสุขมกลิ่นหอม สรรพคุณ แก้ไข้ แก้หืด แก้ไอ บำรุงหัวใจให้ชุ่มชื้น

กอมขม หรือ ดีงูต้น ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เนื้อไม้ รสขม สรรพคุณ แก้ไข้จับสั่น และไข้ตัวร้อน

• เปลือกต้น รสขมจัด สรรพคุณ แก้ไข้จับสั่น (มาลาเรีย) ไข้ป้าง และไข้ทุกชนิด

ก่อ ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสฝาด สรรพคุณ แก้ท้องร่วง แก้คลื่นเหียนอาเจียน สมานแผล ห้ามโลหิต

• เนื้อในเมล็ด รสหวาน สรรพคุณ บำรุงกำลัง บำรุงลำไส้ แก้อ่อนเพลีย

กำจัด (พริกหอม ลูกระมาด หมากมาด) เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เมล็ด รสสุขุมกลิ่นหอม สรรพคุณ แก้ลมวิงเวียน บำรุงโลหิต บำรุงหัวใจ ขับลมในลำไส้

• รากและเนื้อไม้ รสร้อน สรรพคุณ ขับลมในลำไส้ แก้ลมขึ้นเบื้องสูง หน้ามืด ตาลาย วิงเวียน ขับระดู

กำลังช้างเผือก (กำลังช้างสาร) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เนื้อไม้ รสขมน้อย สรรพคุณ บำรุงธาตุ แก้อ่อนเพลีย บำรุงโลหิต

กำลังวัวเถลิง (กำลังทรพี)ไม้พุ่มขนาดใหญ่

• เนื้อไม้และเปลือกต้น รสขมเฝื่อน สรรพคุณบำรุงโลหิต บำรุงธาตุ บำรุงเส้นเอ็น บำรุงร่างกาย แก่ปวดเมื่อยตามร่างกาย

กำลังเสื่อโคร่ง (กำลังพญาเสื่อโคร่ง) ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น รสร้อนเล็กน้อย กลิ่นหอม สรรพคุณ บำรุงธาตุ บำรุงเส้นเอ็น เจริญอาหาร บำรุงกำลัง แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย

กำลังหนุมาน (กำลังราชสีห์) ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เนื้อไม้และรากรสขม สรรพคุณ แก้น้ำดีพิการ คือ นอนสะดุ้ง ผวาหลับๆ ตื่นๆ ร้อนหน้าน้ำตาไหล

เกว้า (เขว้า กำยาน ชาติสมิง ) ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• ราก รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้โรคผิวหนัง

• ยอด รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้ปวดศีรษะ

• ใบสด รสเมาเบื่อ สรรพคุณ ตำคั้นเอาน้ำใส่แผลฆ่าเชื้อโรค

• ยาง (เรียกว่ากำยาน) รสสุขุมหอม สรรพคุณ แก้ลม บำรุงเส้นเอ็น แก้หลอดลมอักเสบ สมานแผล แก้ขัดเบา

ขันทองพยาบาท ( หมากดูก ยาง ปรอก) ไม้พุ่มขนาดใหญ่ หรือไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• เนื้อไม้ รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้ลมพิษ แก้ไข้ แก้กามโรค

• เปลือกต้น รสเมาเบื่อ สรรพคุณ ทำให้ฟันทน รักษาโรคตับพิการ แก้ประดง แก้พิษในกระดูก แก้โรคผิวหนัง ฆ่าพยาธิ แก้โรคเรื้อน มะเร็ง คุดทะราด กลาก เกลื้อน

ข่าต้น (ตะไคร้ต้น เทพทาโร) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เนื้อไม้และราก รสร้อนกลิ่นหอมฉุน สรรพคุณ แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ ขับลมในลำไส้ แก้ลมขึ้นเบื้องสูง หน้ามืด วิงเวียน

ขี้ครอก ไม่พุ่มขนาดย่อมคล้ายมะเขือ

• ใบ รสขื่น สรรพคุณ แก้ไอ ขับเสมหะ

• ราก รสเย็น สรรพคุณ ถอนพิษไข้ทั้งปวง
  ใช้ทั้ง 5 รสขื่นเย็น สรรพคุณ แก้ไตพิการ

ขี้หนอน ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้นรสขมเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ตัวร้อน แก้หวัดคัดจมูก น้ำมูกไหล

ขี้เหล็กบ้าน ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• ใบ รสขม สรรพคุณ แก้ระดูขาว แก้นิ่ว ขับปัสสาวะ แก้กระษัย ถ่ายพิษไข้ พิษเสมหะ ถ่ายพรรดึก

• ดอก รสขม สรรพคุณ แก้หืด ฟอกศีรษะแก้รังแค แก้โรคประสาท แก้นอนไม่หลับ

• เปลือกต้น รสขม สรรพคุณ แก้กระษัย แก้ริดสีดวงทวาร

• กระพี้ รสขม สรรพคุณ แก้ร้อนรุ่ม กระสับกระส่ายเพราะพิษไข้

• แก่น รสขม สรรพคุณ แก้กามโรค หนองใน แก้กระษัย แก้เหน็บชา แก้ไฟธาตุพิการ

• ราก รสขมเย็น สรรพคุณ แก้ไข้กลับ แก้ซ้ำ

ขี้เหล็กเลือด ไม้ยืนต้นขนาดกลาง ใบอ่อนมีสีแดงเข้ม

• แก่น รสขมจัด สรรพคุณ แก้กระษัย แก้ไตพิการ ปวดบั่นเอว ขับปัสสาวะ บำรุงโลหิต ขับระดูเสีย

ขี้อ้าย ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้นรสฝาด สรรพคุณ แก้บิด แก้อุจจาระเป็นฟอง แก้ปวดเบ่ง สมานแผล

เข็มขาว (เข็มใหญ่) ไม้ยืนต้นขนาดย่อมถึงขนาดกลาง

• ราก รสหวาน สรรพคุณ แก้โรคตา เจริญอาหาร

เข็มแดง ไม้พุ่มขนาดใหญ่

• ราก รสหวานเย็น สรรพคุณ แก้เสมหะ แก้กำเดา บำรุงธาตุ แก้บวม แก้เจ็บตัว

เข็มป่า ไม้ยืนต้นขนาดย่อม ถึงขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสเมาเบื่อ สรรพคุณ ตำคั้นเอาน้ำหยอดหูฆ่าแมลงเข้าหู

• ใบ รสเมาเบื่อ สรรพคุณ ฆ่าพยาธิทั้งปวง

• ดอก รสฝาดเย็น สรรพคุณ แก้โรคตา ตาแฉะ ตาแดง

• ลูก รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้ริดสีดวงงอกในจมูก

• ราก รสเฝื่อน สรรพคุณ ขับเสมหะในท้อง ขับแสมหะในทรวงอกและแก้ฝีในท้อง

เขยตาย(ลูกเขยตายแม่ยายทำศพ,เขยตายแม่ยายชักปก) เป็นไม้พุ่มขนาดเล็กถึงกลางเนื้อแข็ง

• ราก รสชื่นปร่า สรรพคุณ กระทุ้งพิษ แก้พิษฝีภายในและภายนอก ขับน้ำนม แก้พิษงู พิษแมลงกัดต่อย แก้ไข้กาฬ แก้โรคผิวหนังพุพอง

• ดอกและลูก รสร้อนเมา สรรพคุณ ตำทารักษาโรคหิด

ขอนดอก ไม้ยืนต้นตายจากต้นพิกุลและต้นตะแบก ลักษณะเหมือนไม้ผุสีขาวเป็นจุด ในเนื้อไม้

• ขอนดอก รสจืดหอม สรรพคุณ บำรุงตับ ปอด หัวใจ บำรุงทารกในครรภ์ ทำให้ใจชุ่มชื่น

ข่อย ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• แก่น รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้แมงกินฟัน แก้ริดสีดวงจมูก

• เปลือกต้นและเนื้อไม้ รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้แมงกินฟัน แก้ปวดฟัน

• ใบ รสเมาอ่อน สรรพคุณ คั่วให้กรอบชงน้ำรับประทานเป็นยาระบายอ่อนๆ

• เมล็ด รสมันร้อนน้อย สรรพคุณ บำรุงธาตุ เจริญอาหาร แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ เป็นยาอายุวัฒนะ

• ราก รสเมาเบื่อ สรรพคุณ ฆ่าพยาธิ แผลเน่าเปื่อย

ข่อยหย็อง หรือ ข่อยเตี้ย ไม้ยืนต้นขนาด กลาง

• รากและเนื้อไม้ รสเมาเบื่อ สรรพคุณ ขับปัสสาวะ ขับเมือกมันในลำไส้ แก้กระนัย ไตพิการ แก้คลื่นเหียนอาเจียน

เขี้ยวงู(เล็บครุฑ) ไม้ต้นขนาดย่อม

• ราก รสจืดเย็น สรรพคุณ แก้นัยไตพิการ ขับปัสสาวะ แก้พิษซาง แก้ไข้ แก้สะอึก แก้ปวดศีรษะ ตัวร้อน แก้ไข้สันนิบาต

• เมล็ด รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้พิษสัตว์กัดต่อย ถอนพิษไข่เน่า ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสฝาดหวานชุ่ม สรรพคุณ แก้พิษตานซาง แก้อุจจาระเป็นฟอง เหม็นเปรี้ยว แก้ท้องเสีย แก้ตานขโมย ขับพยาธิไส้เดือนในท้อง

• ราก รสฝาดหวานเบื่อ ขับพยาธิไส้เดือน บำรุงธาตุ เจริญอาหาร

ไข่มด ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ใบ รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้โรคผิวหนัง กลากเกลื้อน

• ดอก รสเมาเบื่อ สรรพคุณ ขับพยาธิไส้เดือนในท้อง

• ลูก รสร้อน สรรพคุณ ตำพอกฝี บ่มหนองให้แตกเร็ว

• เปลือกต้น รสเมาเบื่อ สรรพคุณ ตำคั้นเอาน้ำหยอดหู แก้แมงเข้าหู

• กระพี้ รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้เกลื้อนช้าง

• แก่น รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้โรคเรื้อน

• ราก รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้พยาธิ ขี้กลาก แก้รังแค

คงคาเดือด (หมากเล็กหมากน้อย) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ใบ,เปลือก,ต้น รสเย็นเฝื่อน สรรพคุณ ต้นเอาน้ำอาบ แก้คัน แก้ทรางตัวร้อน

คนทา(สีฟัน กะลันทา) ไม้พุ่มขนาดใหญ่

• รากอ่อนและต้น รสขมเฝื่อนฝาดเย็น สรรพคุณ แท้องร่วง บิด ลดความร้อนในร่างกาย กระทุ้งพิษไข้พิษ ไข้กาฬ ไข้หัวลมทุกชนิด แก้ร้อนในกระหายน้ำ

คนทีสอเขมา หรือ คนทีสอดำ ไม้พุ่มขนาดใหญ่

• เปลือกต้น รสร้อน สรรพคุณ แก้ปวดท้อง แก้เลือด แก้ลม เป็นยาอายุวัฒนะ

• รากและใบ รสร้อน สรรพคุณ ต้มรับประทานหรือประคบ แก้ปวดข้อ ปวดกล้า

• เนื้อ บำรุงและรักษาไข้

• ใบสด รสร้อนหอม สรรพคุณ คั้นเอาน้ำรับประทานแก้ปวดศีรษะ รักษาเยื่อจมูกอักเสบ ถอนพิษสาหร่ายทะเล

• ยาง รสร้อนเมา สรรพคุณ บำรุงกำลัง ขับเลือดขับลมให้กระจาย ฆ่าพยาธิ ผิวหนัง แก้คุดทะราด

• ราก รสเมาร้อน สรรพคุณ แก้ลม ขับเหงื่อ แก้ริดสีดวงแห้ง

คัดลิ้น ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• ราก รสร้อนจัด สรรพคุณ แก้เส้นเอ็นพิการ บำรุงเส้นเอ็น ห้ามใช้กับบุคคลที่เป็นโรคเส้นประสาทพิการ

คันทรง มี 2 ชนิด คือไม้พุ่มขนาดย่อมและเป็นต้นขนาดย่อม แต่สรรพคุณเหมือนกัน

• เปลือกต้นและใบ รสฝาดเฝื่อน สรรพคุณ ต้มอาบแก้บวม เนื่องจากโรคไต หัวใจพิการ น้ำเหลืองเสีย เหน็บชา

คราม ไม้พุ่มต้นเล็ก

• ใบ รสเย็น สรรพคุณ ดับพิษ แก้ไข้ตัวร้อน แก้ปวดศีรษะ

• ต้น รสเย็น สรรพคุณ ฟอกขับปัสสาวะให้บริสุทธิ์ แก้กระษัย แก้นิ่ว แก้ปัสสาวะขุ่นข้น

ครอบทั้ง 3 (ครอบจักรวาล, ครอบตลับ, ครอบฟันสี) ไม้ล้มลุกเนื้ออ่อน
ครอบจักรวาล (สารเข้าเลือก,ก่องเข้า)
ครอบตลับ(มะก่องเข้าหลวง)
ครอบฟันสี (ตอบแตบ, โผงผาง)

• ต้น รสขม สรรพคุณ บำรุงโลหิตและขับลม

• ใบ รสขมติดร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ บ่มหนองฝีให้แตกเร็ว

• ดอก รสขม สรรพคุณ ฟอกลำไส้ให้สะอาด บ่มหนองให้เกิดเร็ว

• ราก รสขม สรรพคุณ แก้ลม แก้ดี บำรุงธาตุ แก้มุตกิด แก้ไอ แก้ไข้ผอมเหลือง บำรุงกำลัง

ครอบฟันสี (ตอบแตบ, โผงผาง)

• ต้น รสขม สรรพคุณ บำรุงโลหิตและขับลม

• ใบ รสขมติดรอนเล็กน้อย สรรพคุณ บ่มหนองฝีให้แตกเร็ว

• ดอก รสขม สรรพคุณ ฟอกลำไส้ให้สะอาด บ่มหนองให้เกิดเร็ว

• ราก รสขม สรรพคุณ แก้ลม แก้ดี บำรุงธาตุ แก้มุตกิด แก้ไอ แก้ไข้ผอมเหลือง บำรุงกำลัง

คางแดง (คาง, กางขี้มอด, มะขามป่า) ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่

• เปลือกต้น รสฝาดเฝื่อน สรรพคุณ แก้ท้องร่วง แก้ตกโลหิต แก้บวม แก้ฝี แก้พยาธิ เปื่อยเน่า แก้ลำไส้พิการ บำรุงธาตุ ฝนทารักษาโรคเรื้อน แผลเน่าเปื่อยเรื้อรัง ทาหัวฝี

• ใบ รสเฝื่อน สรรพคุณ แก้ไอ

• ดอก รสหวาน สรรพคุณ บำรุงธาตุ แก้ปวดบาดแผล แก้พิษฟกบวม แก้คุดทะราด แก้ตาอักเสบ

ควินิน (ต้นซิงโคน่า) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ก้าน,ใบและเปลือกต้น รสขมจัด สรรพคุณ แก้ไข้จับสั่น (มาลาเรีย) บำรุงน้ำดี แก้ร้อนใน

คูน (ชัยพฤกษ์) ไม้ยืนต้นขนาดย่อมถึงขนาดกลาง ใบใหญ่ ดอกสีเหลือง ห้อยเป็นพวง ฝักกลมยาวเกลียง เนื้อในสีดำ

• เนื้อในฝัก รสหวานเอียน สรรพคุณ ระบายท้อง ช่วยบรรเทาการแน่นหน้าอก ฟกช้ำ แก้ลมเข้าข้อและขัดข้อ

• ดอก รสขมเปรี้ยว สรรพคุณ แก้ไข้ เป็นยาระบาย

• เปลือกและใบ รสฝาดเมา สรรพคุณ บดผสมทาฝี และเม็ดผื่นตามร่างกาย

• ใบ รสเมา สรรพคุณ ระบายท้อง แก้พยาธิผิวหนัง

• ราก รสเมา สรรพคุณ ฝนทารักษาขี้กลาก และเป็นยากระบายท้อง แก้คุดทะราด
  แก่น นักไสยศาสตร์ใช้ทำปลัดขิกลงยันต์ผูกเอวเด็ก เพื่อให้ปีศาจไม่รบกวนเด็ก

• เปลือกต้น รสฝาด สรรพคุณ แก้ท้องร่วง สมานแผล

• เปลือกเม็ดและเปลือกฝัก รสเมาเบื่อ สรรพคุณ ถอนพิษยาเบื่อเมา ทำให้อาเจียน

• กระพี้ รสเมา สรรพคุณ แก้รำมะนาด

แค (แคแดง,แคขาว) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสฝาดจัด สรรพคุณ แก้ท้องร่วง คุมธาตุ บิดมูกเลือด สมานแผลทั้งภายในและภายนอก

• ใบ รสจืดมัน สรรพคุณ แก้ไข้เปลี่ยนอากาศ(ไข้หัวลม) แก้ไข้หวัด

• เปลือกต้นแคป่า รสฝาด สรรพคุณ ต้มเอาน้ำชะล้างบาทดแผลให้แผลหายเร็ว

แคแตร (แคแกล) ไม้ป่ายืนต้นขนาดกลาง

• ดอก รสหวานเย็น สรรพคุณ ขับเสมหะและโลหิต ขับผายลม

• ราก รสหวานเย็น สรรพคุณ ขับเสมหะ แก้ลม

แคฝอย (แคขาว) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เนื้อไม้และเปลือกต้น รสฝาดเฝื่อนหวาน สรรพคุณ แก้ท้องร่วง แก้บวม แก้ตกโลหิต แก้พยาธิ แก้ฝีเปื่อยพัง

• ราก รสฝาดเย็น สรรพคุณ แก้ริดสีดวงงอก

คำไทย(คำแสด,คำเงาะ)ไม้พุ่มขนาดใหญ่ หรือไม้ยืนต้นขนาดเล็ก

• ดอก รสหวาน สรรพคุณ บำรุงโลหิต แก้โรคโลหิตจาง สมานแผล แก้บิด แก้โรคไต

• เมล็ด รสร้อนหอม สรรพคุณ แก้ลม สมานแผล ตัดไข้

• รก (เนื้อหุ้มเมล็ด) รสหวาน สรรพคุณ ระบายท้อง

คำฝอย(คำ,ดอกคำ) ไม้ล้มลุกเนื้ออ่อน

• ดอก รสหอมร้อน สรรพคุณ บำรุงหัวใจ บำรุงประสาท ขับระดู ดอกแห้ง รักษาโรคดีพิการ

• เกสร รสหวาน สรรพคุณ บำรุงโลหิตและน้ำเหลืองให้เป็นปกติ แก้แสบร้อนตามผิวหนัง

• เมล็ด รสหวานร้อน สรรพคุณ ระบายท้อง ขับเสมหะ แก้โรคผิวหนัง แก้บวม ขับระดู ป่นเป็นยาพอก แก้ปวดมดลูกหลังคลอดบุตร

• น้ำมันจากเมล็ด รสร้อน สรรพคุณ แก้โรคขัดข้อ อัมพาต แก้ฝี

คว่ำตายหงายเป็น (ฆ้องสามย่านตัวผู้) ไม้ต้นเล็ก ใบหนา

• ใบ รสเย็นเฝื่อน สรรพคุณ ตำพอกแก้ปวด แก้อักเสบ ฟกบวม และถอนพิษ น้ำที่คั้นจากใบผสมการบูรใช้ทาถูนวดแก้เคล็ด แก้ขัดแพลง

ไคร้เครือ ไม้ต้นเล็ก

• ราก รสขมขื่นปร่า สรรพคุณ แก้พิษไข้ พิษกาฬ เจริญอาหาร ชูกำลัง

ฆ้องสามย่าน ไม้ต้นขนาดเล็ก

• ใบ รสเย็น สรรพคุณ ตำพอกฝีถอนพิษ แก้ปวด รับประทานายในดับพิษร้อน ใบผสมน้ำประสานทองสะตุ ตำตากแดดให้แห้ง บดเป็นผงทาลิ้นเด็กอ่อน แก้ละอองซาง

งิ้ว ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่

• ใบสด สรรพคุณ ตำคั้นเอาน้ำทาต่อมในคออักเสบ กากพอกแก้ฟกช้ำ อักเสบบวม

• ดอกแห้ง สรรพคุณ ตำผสมน้ำทาระงับปวด

• ราก รสเบื่อเมา สรรพคุณ บำรุงกำลัง แต่ทำให้อาเจียน

• ยาง รสฝาด สรรพคุณ แก้ท้องร่วง แก้ระดูตกหนัก บำรุงร่างกาย

งิ้วป่า (งิ้วผา ,นุ่นป่า) ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่

• ราก รสเมาเบื่อ สรรพคุณ บำรุงกำลัง ทำให้อาเจียน

• ใบ ตำเป็นผง ทาภายนอกแก้ฟกช้ำ ฝนกับน้ำทาแก้ต่อมอักเสบ

• ดอกแห้ง ทำยาทาระงับความปวด และแก้พิษไข้ใช้ผสมกับเมล็ดฝิ่น น้ำนมแพะ และน้ำตาลแก้ริดสีดวง

• ยาง รสฝาด สรรพคุณ บำรุงกำลัง แก้ระดูขาว

หงอนไก่ดอกกลม(หงอนไก่ป่า) ไม้ดอกต้นเล็กๆ

• ราก รสเผ็ดขื่นร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้เข้เพื่อลม (ไข้ฤดูฝนมีอาการท้องอืดเฟ้อ) แก้ไข้พา แก้โลหิต แก้ลมอัมพฤกษ์ บำรุงธาตุ แก้หืด แก้เสมหะ

หงอนไก่ทะเล ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ราก รสกร่อยเค็ม สรรพคุณ ขับน้ำคาวปลาหลังคลอดบุตร แก้ประจำเดือนไม่ปกติ

เหงือกปลาหมอ (ดอกขาว,ดอกสีฟ้า) ไม้พุ่มขนาดกลางใบเป็นจักเว้าใหญ่ ริมใบมีหนามแหลมคม

• ใบ รสร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ ตำพอกรักษาโรคปวดบวมและแผลอักเสบ

• ใบอ่อน ต้มกับเปลือกต้นอบเชย รับประทานแก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ

• ลูก รสร้อน สรรพคุณ ขับโลหิตอย่างแรง แก้ฝีตานซาง

• ราก รสเฝื่อนเค็ม สรรพคุณ ต้มอาบแก้พาไข้หัวผื่นคัน แก้โรคผิวหนังทุกชนิด

• ต้นมัดตำให้ละเอียด พอกปิดแผลเรื้อรัง ถอนพิษ รับประทานแก้พิษฝีดาษ เป็นยาตัดรากฝี ใช้ทั้ง 5 รสร้อน สรรพคุณ แก้ไข้หัว แก้พาฝี แก้พิษกาฬได้ดีมาก

จักรนารายณ์ ไม้ต้นเล็ก)

• ใบสด รสเย็น สรรพคุณ ตำผสมสุราพอกปิดแก้พิษฝี แก้ปวด แก้ฟกบวม ถอนพิษ ได้ดี แก้อักเสบทุกชนิด แก้พิษสัตว์กัดต่อย

จันทน์กระพ้อ ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• แก่น รสร้อนหอม สรรพคุณ แก้ไข้สันนิบาต แก้ไข้เพื่อเลือดและลม

• ดอก รสเย็นหอมจัด สรรพคุณ แก้ไข้ บำรุงหัวใจ

จันทน์เกราะ ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เนื้อไม้ รสขมหอม สรรพคุณ แก้ไข้ตัวร้อน แก้ไข้เพื่อดี แก้กระษัย แก้ตับปอดพิการ แก้ร้อนในกระหายน้ำ

จันทน์ชะมด หรือ จันทน์หอม ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• แก่น รสขมหอม สรรพคุณ บำรุงหัวใจ แก้ลมวิงเวียน แก้คลื่นเหียนอาเจียน ทำให้ใจชื่นบาน สดชื่นแจ่มใส ชูกำลังใช้ทำยาหอม

จันทน์แดง ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• เนื้อไม้ และแก่น รสขมเย็น สรรพคุณ แก้ไอ แก้ซางอันบังเกิดแต่ดี แก้เลือดออกตามไรฟัน แก้บาดแผล แก้ไข้เพื่อดีพิการทำให้ชื่นใจ แก้ร้อนดับพิษไข้ทุกชนิด ฝนทาแก้ฟกบวม

จันทน์เทศ ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• เนื้อไม้และแก่น รสขมหอมร้อน สรรพคุณ แก้ไข้ดีเดือด ดีพลุ่ง แก้กระสับกระส่าย ตาลอยเผลอสติ บำรุงตับ ปอด น้ำดี

• เมล็ดใน รสหอมฝาดหวานสุขุม สรรพคุณ แก้กระหายน้ำ บำรุงกำลัง แก้ลม แก้จุกเสียด แก้กำเดา แก้ท้องร่วง แก้ปวดขัดมดลูก ขับลมในลำไส้ บำรุงโลหิต แก้บิด บำรุงธาตุ

• รกหุ้มเมล็ด(ดอก) รสหอมฝาดร้อน สรรพคุณ บำรุงโลหิต บำรุงผิวเนื้อให้เจริญ

จันทน์ลูกหอม ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เนื้อไม้ รสขมหวาน สรรพคุณ บำรุงประสาท บำรุงเนื้อหนังให้สดชื่น แก้ไข้ตับ ปอดพิการ แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้เหงื่อตกหนัก ขับพยาธิ

• ผลสุก รสหวานฝาด สรรพคุณ รับประทานกับน้ำกะทิสด บำรุงกำลัง แก้ท้องเสีย

จันทน์โอ หรือ ลูกอินทร์ ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เนื้อไม้ รสขมหวาน สรรพคุณ บำรุงประสาท บำรุงกำลัง แก้ตับปอดพิการ แก้ไข้ แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้เหงื่อตกหนัก แก้ไข้ตัวร้อน

จันทนา (จันทน์ขาว) ไม้พุ่มยืนต้นขนาดกลาง

• เนื้อไม้ รสขมเย็น สรรพคุณ แก้ไข้อันบังเกิดแต่ตับและดี บำรุงเลือดลม

• แก่น รสหอมเย็นติดร้อน สรรพคุณ แก้ไข้กำเดา บำรุงหัวใจ แก้ลม แก้อ่อนเพลีย

จาก ไม้กอใบคล้ายใบมะพร้าว เกิดที่ลุ่มเค็ม

• ใบ รสฝาด สรรพคุณ แก้ลมจรต่างๆ แก้เสมหะและดับพิษทั้งปวง

• นมจาก เป็นเกล็ดสีดำอยู่ใต้ท้องใบ รสฝาดกร่อย สรรพคุณ แก้ลมจร ลมป่วง แก้ไข้ ท้องเสีย แก้พิษตานซ่างลิ้นเป็นฝ้าละอองขาว

จามจุรี,ก้ามปู,ฉำฉา ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• เปลือกต้น รสฝาด สรรพคุณ สมานแผลในปาก ในคอ เหงือกหรือฟันผุ แก้ริดสีดวงทวาร แก้ท้องร่วง ห้ามโลหิตตกใน

• เมล็ด รสฝาดเมา สรรพคุณ แก้กลาก เกลื้อน และโรคเรื้อน แก้เยื่อตาอักเสบ

• ใบ รสเย็น สรรพคุณ ทำให้เย็นดับพิษ แก้ปวดแสบปวดร้อน

จิกเขา ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น รสร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้ปวดศีรษะ แก้เสมหะพิการ แก้ระดูขาว

• เมล็ด รสร้อน สรรพคุณ แก้แน่นจุกเสียด

จิกนา ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้ปวดศีรษะ แก้เลือดออกตามไรฟัน ใช้เบื่อปลา

• เนื้อไม้ รสร้อนเฝื่อนๆ สรรพคุณ ขับระดูขาว

• เมล็ด รสร้อน สรรพคุณ แก้แน่นจุกเสียด รัดมดลูกหลังการคลอดบุตร แก้เยื่อตาอักเสบ แก้อาเจียน ฝนทาแก้ตัวร้อน แก้ไอเด็ก

• ใบ รสฝาด สรรพคุณ แก้ท้องร่วง

• ราก รสขื่นเอียน สรรพคุณ ระบายท้อง

จุกโรหิณี ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ราก รสขมเย็น สรรพคุณ ถอนพิษไข้กาฬ แก้ร้อนในกระหายน้ำ ลดความร้อนใน ร่างกาย บางตำราว่า รสสุขุม สรรพคุณ แก้ไข้เพื่อโลหิต แก้ลมปลายไข้

เจตพังคี ไม้ต้นเล็กๆ

• ราก รสเผ็ดขื่นปร่า สรรพคุณ แก้ท้องขึ้นปวดแน่นในท้อง ขับลมทำให้เรอ ฝนกับน้ำปูนใส ผสมกับมหาหิงคุ์และการบูรทาท้องเด็กอ่อน แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ แก้ปวดท้อง ขับผายลม

เจตมูลเพลิงขาว ไม้พุ่มขนาดเล็ก

• ใบ รสร้อน สรรพคุณ แก้ลมและเสมหะ

• ดอก รสร้อน สรรพคุณ แก้โรคตา แก้หนาวและเย็น

• ต้น รสร้อน สรรพคุณ ขับโลหิตประจำเดือน

• ราก รสร้อน สรรพคุณ ขับลมในกระเพาะอาหารและลำไส้ แก้ริดสีดวงทวาร แก้บวม แก้คุดทะราด บำรุงธาตุ บำรุงโลหิต

เจตมูลเพลิงแดง (ไฟใต้ดิน) ไม้พุ่มขนาดเล็ก

• ราก รสร้อน สรรพคุณ บำรุงธาตุ บำรุงโลหิต ขับลมในลำไส้และกระเพาะอาหารให้เรอ แก้ท้องอืด เฟ้อ เสียด แน่นหน้าอก ทำให้ร่างกายเกิดความอบอุ่น ถ้ารับประทานมาก ทำให้แท้งลูก บดเป็นผงปิดพอกฝี ทำให้เกิดความร้อน เกลื่อนฝีได้ แก้ริดสีดวงทวาร

เฉียงพร้านางแอ ไม้ยืนต้นขนาดย่อมถึงขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสฝาดเย็น สรรพคุณ ลดความร้อน แก้ไข้ กล่อมเสมหะ แก้ร้อนในกระหายน้ำ

ชะมดต้น(ฝ้ายผี) ไม้ล้มลุกเนื้ออ่อนหรือไม้พุ่ม

• ใบ รสเมาเบื่อ สรรพคุณ ฆ่าพยาธิผิวหนัง กลาก เกลื้อน

• ดอก รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้พยาธิไส้เดือน

• ต้น รสเมาเบื่อ สรรพคุณ เกลื้อนช้าง เกลื้อนใหญ่ เรื้อนกวาง เรื้อนน้ำเต้า

• ราก รสเมาเบื่อ สรรพคุณ ฆ่าพยาธิตามชุมชนและรากผม รังแค

• ลูกและใบ ตำพอกฝี เร่งหนองให้แตกเร็ว

• เปลือกต้น รสเมาเบื่อ สรรพคุณ ตำคั้นเอาน้ำหยอดหูฆ่าแมงเข้าหู
  
  ใช้ทั้ง 5 รสเมาเบื่อ สรรพคุณ รักษาฝีภายใน

ชะมวง(ส้มมวง) ไม้ยืนต้นขนาดย่อมถึงขนาดกลาง

• ใบ ผล รสเปรียว สรรพคุณ ระบายท้อง แก้ไข้ กัดฟอกเสมหะ แก้ธาตุพิการ

• ราก รสเปรี้ยว สรรพคุณ แก้ไข้ตัวร้อน

ชบา ไม้พุ่มขนาดย่อม

• รากสด รสร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ ตำพอกแก้พิษฝี ฟกบวม รับประทานขับน้ำย่อยอาหาร เจริญอาหาร

ชะอม ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ราก รสร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้ท้องขึ้นอึกเฟ้อ ขับลมในลำไส้ แก้ปวดเสียวในท้อง(มดลูกอักเสบ)

ชะเอมเทศ(ชะเอมจีน) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ใบ รสเฝื่อนหวาน สรรพคุณ ทำให้เสมหะแห้ง แก้ดีพิการ

• ดอก รสเฝื่อน สรรพคุณ แก้คัน แก้ฝีดาษ

• ต้น รสหวานน้อย สรรพคุณ ขับลมให้ลงเบื้องต่ำ

• ราก รสหวาน สรรพคุณ ขับเลือดเน่า บำรุงหัวใจชุ่มชื้น แก้กำเดา แก้เสมหะเป็นพิษ แก้น้ำลายเหนียว ทำให้ชุ่มคอเปลือกราก ทำให้อาเจียน

ชมพู่น้ำดอกไม้ ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เนื้อในลูก รสเปรี้ยวหวานเย็น สรรพคุณ ปรุงยาหอมชูกำลัง ทำให้ใจคอชุ่มชื่น บำรุงหัวใจเหมาะสำหรับเป็นอาหารแก่คนไข้หนัก

ชา หรือ เมี่ยง ไม้ต้นขนาดย่อม

• ใบ รสฝาด สรรพคุณ รมแก้หืด ชงแก่ ๆ รับประทาน แก้พิษของยาอันตราย สมานแผล กากใบชา ใช้โขลกหิดพอกแผลถูกไฟ ถูกน้ำร้อนลวก บางตำราว่า รสฝาด สรรพคุณ แก้ท้องร่วง แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย บำรุงหัวใจให้ชุ่มชื่น

ช้าพลู(ผักอีไร) ไม้ต้นเล็กๆ

• ราก รสเผ็ดร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้คูถเสมหะ ขับเสมหะให้ตกทางทวารหนัก

• ต้น รสเผ็ดร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้เสมหะในทรวงอก

• ลูก(ดอก) รสเผ็ดร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้เสมหะในลำคอ

• ใบ รสเผ็ดร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ ทำให้เสมหะงวดและแห้งเข้า

ช้างงาเดียว ไม้ต้นเล็กๆ

• ราก รสขื่น สรรพคุณ แก้พิษฝีภายใน แก้กระษัย แก้ปัสสาวะพากร แก้ไตพิการ

ชิงขี่ ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ต้น รสขื่นปร่า สรรพคุณ แก้ฟกบวม

• ลูก รสขื่นปร่า สรรพคุณ แก้เจ็บคอ ลำคออักเสบ

• ดอก รสขื่นเมา สรรพคุณ แก้โรคมะเร็ง

• ราก รสขมขื่น สรรพคุณ แก้ไข้เพื่อลม ขับลมในท้องให้ซ่านออกมา แก้ไข้ร้อนในทุกชนิด

• ใบ รสเฝื่อนเมา สรรพคุณ ต้มเอาน้ำอาบแก้โรคผิวหนัง ไข้ฝีกาฬ สันนิบาต ตะคริว

ชุมเห็ดเทศ ไม้พุ่มใหญ่

• ใบ รสเบื่อเอียน สรรพคุณ ตำหรือขยี้ทาแก้กลากเกลื้อน โรคผิวหนังชนิดมีตัว

• ต้น รสเบื่อเอียน สรรพคุณ ขับพยาธิไส้เดือน

• ดอก รสเบื่อเอียน สรรพคุณ ระบายอ่อนๆ

• ต้น ราก ใบ รสเบื่อเอียน สรรพคุณ แก้กระษัยเส้น แก้ท้องผูก ขับปัสสาวะ

ชุมเห็ดไทย(ชุมเห็ดเล็ก) ไม้ต้นขนาดเล็ก

• เมล็ด คั่วให้เกรียม ตำผง ชงน้ำร้อนเหมือนกาแฟ รสขมหอมเล็กน้อย สรรพคุณ บำรุงหัวใจให้ชุ่มชื่น ทำให้นอนหลับ แก้กระษัย ขับปัสสาวะ
  
  ใช้ทั้ง 5 รสขมเบื่อ สรรพคุณ แก้ไข้ ขับพยาธิในท้องเด็ก

ช้อยนางรำ (สอยนางรำ) ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ใบ รสเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ตัวร้อน แก้ไข้พิษ

ชัด ไม้ต้นขนาดย่อม

• เมล็ด(ลูก) รสฝาด สรรพคุณ แก้ท้องร่วง กล่อมเสมหะและอาจม

ซาก ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• ไม้นี้รับประทานไม่ได้ เป็นพาอาจถึงตายได้ ถ้าจะนำไปปรุงเป็นยาต้องเผาให้เป็นถ่าน

• ถ่าน รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้ไข้พิษเซื่องซึม แก้โรคผิวหนัง

ดีหมี ไม้ต้นขนาดใหญ่

• เนื้อไม้ รสขม สรรพคุณ ระงับความร้อน ดับพิษไข้ แก้ปวดศีรษะ ขับเหงื่อ

ตะดกนา(พญาช้างดำ) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง เรียกชื่อ ตะโก หรือ พญาช้างดำ

• ผล รสฝาด สรรพคุณ แก้ท้องร่วง ตกโลหิต แก้มวนท้อง ขับพยาธิ แก้กระษัย แก้ฝีเน่าเปื่อย

• เลือกลูก เผาเป็นถ่าน แช่น้ำรับประทาน ขับระดูขาว ขับปัสสาวะ

• เลือกต้อนและเนื้อไม้ รสฝาดติดขม สรรพคุณ บำรุงธาตุ บำรุงกำลัง บำรุงกำหนัด แก้กามตายด้าน

• เปลือกต้น เผาเป็นด่างแช่น้ำรับประทาน ขับระดูขาว ขับปัสสาวะ ต้มกับเกลือรักษารำมะนาด แก้ปวดฟัน เป็นยาอายุวัฒนะ

ตะโกสวน(ตะโกไทย) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้นและลูกอ่อน รสฝาด สรรพคุณ แก้ท้องร่วง แก้อาเจียน แก้บิด สมานแผล

ตะขบไทย ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เนื้อไม้ รสฝาด สรรพคุณ แก้ท้องร่วง แก้บิดมูกเลือด

• ราก รสฝาด สรรพคุณ กล่อมเสมหะ และอาจม

• ใบ รสฝาดเอียน สรรพคุณ ขับเหงื่อ

ตะขบป่า ไม้ยืนต้นขนาดกลางมีหนาม

• เนื้อไม้ รสเบื่อเอียน สรรพคุณ ขับพยาธิไส้เดือน แก้ตานขโมย แก้โรคผิวหนัง ผื่นคัน ประดง

ตะไคร้ต้น (ตะไคร้บก) ไม้ยืนต้นขนาดย่อมถึงกลาง

• ราก รสปร่า สรรพคุณ ขับลมในลำไส้ ดับกลิ่นคาว ขับผายลม ทำให้เรอ แก้ปัสสาวะพิการ

ตะไคร้น้ำ ไม้พุ่มขนาดย่อมขึ้นอยู่ริมน้ำ

• ราก รสจืด สรรพคุณ แก้กระษัย แก้ปัสสาวะพิการ แก้ช้ำรั่ว เบาหยดย้อย

ตะเคียนทอง ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• เนื้อไท้และแก่น รสขมหวาน สรรพคุณ แก้คุดทะราด แก้เสมหะ แก้โลหิต แก้กำเดา แก้ไข้ สัมประชวร (ไข้ที่มีอาการแสดงที่ดวงตา ให้เป็นสี แดง เหลือง เขียว)

ตับใหญ่(มะพลับดง) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เนื้อไม้และราก รสฝาดเลี่ยนเย็น สรรพคุณ แก้พิษทั้งปวง แก้พิษวัณโรค

ตับเต่าน้อย ไม้พุ่มขนาดย่อม

• รากและต้น รสขมเย็นเอียน สรรพำคุณ ดับพิษไข้ทั้งปวง แก้ตัวร้อน ดับพิษซาง แก้พิษฝีในท้อง

ตาตุ่ม ไม้ยืนต้นขนาดย่อมถึงกลาง

• ต้น รสขมเอียนร้อน สรรพคุณ ขับผายลม แก้โลหิตพิการ ถ่ายเสมหะ

• ใบ รสร้อนเอียน สรรพคุณ แก้ลมบ้าหมู

• ยาง รสร้อน สรรพคุณ ถ่ายหนองและลม ถ่ายอุจจาระอย่างแรง และกัดทำลายอย่างแรงจนน้ำหมดตัวถึงตาย และเข้าตาอาจบอดได้

ตาเสือ ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น รสฝาด สรรพคุณ กล่อมเสมหะ และขับโลหิต

• ใบ รสฝาดเฝื่อน สรรพคุณ แก้บวม

• ผล รสฝาดเฝื่อน สรรพคุณ แก้บวมข้อ

ตาเสือทุ่ง ไม้ยืนต้น

• เปลือกต้น รสฝาด สรรพคุณ แก้ริดสีดวงจมูก

• ใบ รสขมฝาด สรรพคุณ แก้อหิวาตกโรค แก้ท้องร่วง แก้อาเจียน

ตานขโมย ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น รสเบื่อเมา สรรพคุณ แก้บิดมูกเลือด

• เนื้อไม้ รสเบื่อเมา สรรพคุณ แก้พาตานซาง ขับพยาธิไส้เดือน แก้ซางลงท้อง

• ใบ รสเบื่อเมา สรรพคุณ แก้เม็ดซางขึ้นปาก

• ผล รสเบื่อเมา สรรพคุณ แก้ตานขโมย พุงโร

• ราก รสเบื่อเมา สรรพคุณ ขับพยาธิทุกชนิด แก้พิษตานซาง แก้ท้องร่วง

ตานดำ ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• เนื้อไม้และราก รสเมาเอียน สรรพคุณ ขับพยาธิไส้เดือน ตัวตืด แก้พิษซาง ผอมแห้ง ละลายไขข้อ ทำให้เกิดความร้อน

ตาลโตนด ไม้ยืนต้นสูง จำพวกปาล์ม

• งวงตาล รสหวานเย็น สรรพคุณ แก้พิษตานซาง ขับพยาธิ ทำให้ดวงจิตชื่นบาน

• ก้านตาลและใบสด ลนไฟบิดเอาน้ำรับประทาน รสฝาด สรรพคุณ แก้บิด แก้ท้องร่วง แก้โลหิต อมแก้ปากเปื่อย

• ราก รสหวานเย็น สรรพคุณ แก้พิษตานซาง ชูกำลัง ขับพยาธิ

ตานเสี้ยน ไม้ยืนต้นขนาดย่อมถึงกลาง

• เปลือกต้นและเนื้อไม้ รสเบื่อเมาเล็กน้อย สรรพคุณ แก้อุจจาระธาตุพิการ อุจจาระเป็นฟองสีเขียว สีขาวเป็นมูกเลือด

• ราก รสจืดเบื่อเล็กน้อย สรรพคุณ แก้ตานซาง กล่อมอาจม ขับพยาธิไส้เดือน

ตีนเป็ดตัน (พญาสัตตบรรณ)ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น รสขม สรรพคุณ แก้ไข้เพื่อดีพิการ สมานลำไส้

• ใบ รสจืด สรรพคุณ แก้ไข้หวัด

• ดอก รสขมเย็น สรรพคุณ แก้ไข้เพื่อโลหิต ไข้ตัวร้อน ไข้เหนือ

• ราก รสร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ ขับผายลม

• กระพี้ รสร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ ขับโลหิตให้ตก

ตีนเป็ดน้ำ ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสจืดเฝื่อน สรรพคุณ แก้นิ่ว แก้ไข้

• กระพี้ รสเบื่อเมา สรรพคุณ แก้เกลื้อน

• ใบ รสเมาเบื่อ สรรพคุณ ฆ่าพยาธิผิวหนัง กลาก เกลื้อน แก้ไข้หวัด

ตูมกาต้ม ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้พิษสัตว์กัดต่อย พิษงูกัด โดยฝันกับสุรา ชุบสำลีปิดบาดแผล ผสมรำให้ม้ากิน ขับพยาธิตัวดีด เมล็ด รสเมา สรรพคุณ รับประทานทำให้อาเจียน อันตรายถึงตายได้

เตยหอม ไม้น้ำต้นเล็กๆ เป็นกอ

• ใบ รสเย็นหอม สรรพคุณ บำรุงหัวใจ ดับพิษไข้ ชูกำลัง

• รากและต้น รสจืดหอม สรรพคุณ แก้กระษัย,ไตพิการ ขับปัสสาวะ

ต่อไส้ ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ราก รสจืดเอียน สรรพคุณ ขับปัสสาวะ บำรุงเส้นเอ็น

• ใบอ่อน ตำผสมดินสอพองสุมขม่อมเด็ก แก้หวัดคัดจมูก

• เต่าร้าง(เต่ารั้ง) ไม้ยืนต้นขนาดกลางจำพวกหมาก

• หัวและราก รสหวานเย็นขม สรรพคุณ ดับพิษตับ ปอด แก้หัวใจพิการ

ตองแตก หรือ ทนดี ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ราก รสจืดเฝื่อนขมน้อย สรรพคุณ ระบายอ่อนๆ ถ่ายลมถ่ายเสมหะ ไม่ไซ้ท้อง

• ใบและเมล็ด รสเบื่อขมน้อย สรรพคุณ ถ่ายพยาธิ แก้ฟกบวม แก้ดีซ่าน แก้หืด

ถั่วแระต้น ไม้พุ่มเล็กๆ

• เมล็ด รสมัน สรรพคุณ บำรุงเส้นเอ็น ทำให้เกิดความอบอุ่น

• ราก รสจืด สรรพคุณ ขับปัสสาวะ แก้น้ำปัสสาวะเป็นสีแดงเหลืองคล้ายขมิ้น และ ปัสสาวะน้อย

ถั่วแระผี ไม้พุ่มเล็กๆ

• ราก รสจืดขื่นๆ สรรพคุณ ขับละลายก้อนนิ่วเกิดจากไต กระตุ้นเตือนไตให้ทำงาน

ทรงบาดาล ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ราก รสเบื่อขม สรรพคุณ ถอนพิษผิดสำแดง(ไข้ซ้ำ) แก้สะอึก (เนื่องจากกระเพาะอาหารขยายตัว)

ทับทิม ไม้พุ่มใบเล็กๆยอดแดง มีอยู่2ชนิด คือ ชนิดดอกแดง และชนิดดอกขาว

• ต้น ราก รสเบื่อเมา สรรพคุณ ขับพยาธิตัวตืด และพยาธิไส้เดือน

• ใบ รสฝาด สรรพคุณ แก้เด็กท้องร่วง บิดมูกเลือด

• เปลือกลูก รสฝาด สรรพคุณ แก้ท้องร่วง บิด ปิดธาตุ ฝนกับน้ำปูนใส ทาแก้พุพอง เน่าเปื่อย

ทับทิมทั้ง5 สรรพคุณ แก้ท้องเสีย บิด มูกเลือด

ท้าวยายม่อม ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ต้น รสจืดเฝื่อน สรรพคุณ ขับเสมหะให้ลงเบื้องต่ำ ขับพิษไข้หัว (หัดสุกใสดำแดง) แก้ไข้

• ราก รสจืดขื่น สรรพคุณ แก้พิษงู แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้อาเจียน แก้หืดไอ แก้พิษฝี

ท้ายยายม่อมดอกแดง(ปทุมราชา)

• ราก รสจืดขื่น สรรพคุณ ถอนพิษสัตว์กัดต่อย แก้พิษงู

ทิ้งถ่อน (พญาช้างเผือก,พญาฉัททัน) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสร้อนสุขุม สรรพคุณ เจริญอาหาร ขับผายลม บำรุงธาตุ แก้ธาตุพิการ

• ราก แก่น รสขมร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้เจ็บเอว เจ็บหลัง เส้นตึง ท้องอืด

• ใบ เผาไฟผสมกับน้ำยาสูบ ฉีดฆ่าตัวแมลงและตัวหนอนได้

เทพทาโร ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• เปลือกต้น รสร้อน สรรพคุณ แก้ลมจุกเสียด แน่น เฟ้อ แก้อาการปวดท้อง ขับผายลม บำรุงธาตุ ขับลมในลำไส้ และกระเพาะอาหาร

ทุเรียน ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ราก รสฝาด สรรพคุณ คุมธาตุ แก้ท้องร่วง

• เปลือกลูก รสฝาด สรรพคุณ คุมธาตุ สมานแผล แก้น้ำเปลืองเสียพุพอง แก้ฝีตานซาง

• กลิ่นของเปลือกลูกทุเรียน ขับไล่ตัวเรือดได้ เผาเป็นขี้เถ้า ละลายน้ำมันมะพร้าว ทาแก้คางทูม

• เนื้อในลูก มีธาตุกำมะถัน รับประทานมากๆ ทำให้เกิดความร้อนในร่างกาย แก้โรคผิวหนังและขับพยาธิไส้เดือนในท้องได้

ทองพันชั่ง ไม้พุ่มต้นเล็ก

• ใบ รสเบื่อเย็น สรรพคุณ ดับพิษไข้ แก้ไข้ตัวร้อน แก้พยาธิผิวหนัง

• ราก รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้กลากเกลื้อน ผื่นคัน และโรคผิวหนังที่เป็นน้ำเหลืองบางชนิด

ทองระอาหรือลิ้นงูเห่า ไม้พุ่มขนาดเล็ก

• ใบ รสเย็นเบื่อ สรรพคุณ ตำกับสุรา พอกแก้ปวดฝี ถอนพิษปวดอักเสบ

• ราก รสเย็นเบื่อ สรรพคุณ ฝนกับสุรา ทาแก้พิษตะขาบ แมลงป่อง

ทองหลาง ไม้ยืนต้นขนาดกลาง มีหนามตลอดทั้งต้น

• ใบ เปลือกต้น รสเฝื่อนเอียนเย็น สรรพคุณ แก้เสมหะ แก้ลมเป็นพิษ หยอดตาแก้ตาแดงตาฝ้าฟางและตาแฉะ

• ราก รสเมาเอียนเย็น สรรพคุณ แก้พยาธิในท้อง แก้ตาฟาง แก้เสมหะ

ทองหลางใบมน (ทองหลางบก) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง ใบคล้ายใบถั่วพู

• เปลือกต้น รสเฝื่อนเอียน สรรพคุณ แก้เสมหะ แก้ลม แก้ก้อนนิ่วในไต

• กระพี้ รสเฝื่อนเอียน สรรพคุณ แก้พิษฝี

• แก่น รสเฝื่อนเอียนเย็น สรรพคุณ แก้ฝีในท้อง(วัณโรค)

• ใบ รสเบื่อเอียนเย็น สรรพคุณ ขับพยาธิไส้เดือน แก้ตัวร้อน แก้ริดสีดวง

• ดอก รสขื่นเอียนเย็น สรรพคุณ ขับโลหิตระดู

• ลูก(ฝัก)รสขม สรรพคุณ บำรุงน้ำดี

• ราก รสเฝื่อนเอียน สรรพคุณ แก้พิษทั้งปวง

ทองหลางใบมนต่าง ไม้ยืนต้นขนาดกลาง ใบตามเส้นเป็นสีเหลืองแกมเขียว ใบเหมือนทองหลางใบมน

• ใบสด รสเอียนเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ตัวร้อน ดับพิษ

• ใบแก่สด รมควันไต้ให้ตายนึ่งชุบสุราปิดแผล แก้เนื้อร้ายตายลุกลามบวมแดง(เนื้อเน่า)

ทองโหลง ไม้ยืนต้นขนาดกลาง ไม่มีหนาม

• ใบ เปลือกต้น รสเฝื่อนเอียนเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้โรคตา

เทียนเกล็ดหอย ไม้ต้นเล็กๆ

• เมล็ด รสเผ็ดร้อนขมหอม สรรพคุณ แก้ลมวิงเวียน หน้ามืด ตามัว แก้โลหิตจาง แก้เย็นชาปลายมือปลายเท้า

เทียนขม ลักษณะไม่ปรากฏ เพราะส่งมาจากต่างประเทศ

• เมล็ด รสขม สรรพคุณ แก้ไข้ แก้ดีพิการ แก้ครั่นเนื้อครั่นตัว นอนสะดุ้งผวา หลับๆ ตื่นๆ

เทียนขาว ไม้ต้นเล็กๆ (ยี่หร่า)

• เมล็ด รสเผ็ดร้อนขม สรรพคุณ บำรุงกำลัง ขับผายลม แก้เส้นศูนย์กลางท้องพิการ แก้ชีพจรอ่อนหรือพิการ นอนสะดุ้งผวา(โทษน้ำดี) แก้คลั่งเพ้อ

เทียนแดง ไม้ต้นเล็กๆคล้ายผักชี

• เมล็ด รสเผ็ดร้อนขมเล็กน้อย สรรพคุณ ขับเสมหะ แก้ลม แก้น้ำดีพิการ แก้ลมเสียดแทง แก้คลื่นเหียนอาเจียน

เทียนดำ ไม้พุ่มขนาดย่อม

• เมล็ด รสเผ็ดขม สรรพคุณ ขับเสมหะให้ลงสู่คูถทวาร ขับลมในลำไส้ แก้อาเจียน บำรุงโลหิต

• ใบและต้น รสจืดเฝื่อน สรรพคุณ แก้หนอนใน(กามโรค)

• เปลือกต้น รสจืดเฝื่อน สรรพคุณ ขับระดูขาว

เทียนต้น หรือ เทียนย้อมมือ ไม้พุ่ม

• ใบ รสฝาด สรรพคุณ แก้เล็บถอด อักเสบช้ำ

• ยอดอ่อน รสฝาด สรรพคุณ แก้เด็กท้องร่วงได้ผลดีทุกระยะ

เทียนตากบ ไม้ต้นเล็กๆ

• เมล็ด รสเผ็ดร้อนขมหอม ขับลมในลำไส้ให้ผายเรอ แก้กระเพาะอาหารพิการ กำเริบ หย่อน พิการ

เทียนตาตั๊กแตน ไม้ต้นเล็กๆ

• เมล็ด รสขมเผ็ดร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ บำรุงธาตุ แก้เสมหะพิการ แก้กำเดา

เทียนเยาวพาณี คล้ายผักชี แต่โตกว่า

• เมล็ด รสหวานกลิ่นหอม สรรพคุณ กระจายเสมหะ กระจายลมที่ลั่นโครกครากอยู่ในท้อง แก้จุกเสียด แก้ลมปั่นป่วนอยู่รอบขอบสะดือ แก้คลื่นเหียน อาเจียน

เทียนลวด ไม่ปรากฏลักษณะ เพราะสั่งมาจากต่างประเทศ

• ราก รสร้อนขมหอม สรรพคุณ แก้น้ำดีพิการ แก้กำเดา นอนสะดุ้งสะทกสะท้าน แก้เพ้อคลั่ง ขับน้ำดีให้ตกลำไส้

เทียนดอก ไม้ต้นเล็กๆ นิยมใช้ดอกสีขาวทำยา

• ใบ รสเย็น สรรพคุณ ตำพอกแก้ปวดนิ้วเท้า (เก๊าท์) เล็บขบ ถอนพิษปวดอักเสบ

ไทรกร่าง ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• เปลือกต้น รสฝาด สรรพคุณ ต้มชะล้างบาดแผล สมานแผล

ไทรใหญ่ ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• เปลือกต้น รสฝาด สรรพคุณ สมานแผล

ไทรย้อย ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• รากอากาศ รสจืด สรรพคุณ ขับปัสสาวะ แก้กระษัยไตพิการ บำรุงน้ำนม แก้ปัสสาวะมีสีต่างๆ

ทำมัง ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น รสร้อนหอมฉุน สรรพคุณ ขับผายลม แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ บำรุงธาตุ แก้จุกเสียด

ธรณีสาร ไม้ยืนต้นขนาดเล็ก

• ราก รสจืดเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ตัวร้อน แก้พิษตานซางเด็ก

นนทรี ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสฝาด สรรพคุณ ขับโลหิต กล่อมเสมหะและโลหิต แก้ท้องร่วง ขับผายลม

นมควาย ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ราก เนื้อไม้ รสฝาดเบื่อ สรรพคุณ แก้กระษัย แก้เบาเหลืองเบาแดง

นมนาง หรือ นมสาว ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสเย็นเอียน สรรพคุณ บำรุงน้ำนม

• เนื้อไม้และราก รสเย็น สรรพคุณ ระงับความร้อน แก้ไข้พิษ แก้ไข้หัวหัด สุกใส ดำแดง

• ราก รสเย็น สรรพคุณ แก้คลื่นเหียนอาเจียน แก้เจ็บหลังเจ็บเอว

• ใบ รสเย็น สรรพคุณ ตำผสมน้ำทาหรือพ่น แก้ร้อนภายใน

• ลูก รสเย็น สรรพคุณ ต้มเอาน้ำรับประทานและอาบ แก้ซาง แก้เด็กตัวร้อน

นางแย้ม ไม้พุ่ม ราก รสเย็น

• สรรพคุณ แก้พิษฝีภายใจ ขับปัสสาวะ แก้โรคลำไส้ แก้กระษัย ไตพิการ

หนาดดำ ไม้ต้นเล็กๆ

• ราก รสจืด สรรพคุณ ขับปัสสาวะ แก้นิ่ว ไตพิการ

หนาดใหญ่ ไม้ยืนต้นล้มลุก

• ใบ รสเมาฉุนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้จุกเสียด แน่นเฟ้อ ขับผายลม แก้ปวดท้อง ขับเหงื่อ ขับเสมหะ มวนเป็นบุหรี่สูบ แก้ริดสีดวงจมูก

หนามพรม ไม้ยืนต้นขนาดย่อม มี 2ชนิด คือ พรมป่าและพรมบ้าน

• แก่น รสเฝื่อนมันขมฝาดเล็กน้อย สรรพคุณ บำรุงไขมัน บำรุงกำลัง บำรุงร่างกาย

นุ่น ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสเอียนเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ แก้ร้อนใน
  
  เมล็ด รสเอียนมัน สรรพคุณ ระบายท้อง ขับปัสสาวะ คั้นเอาน้ำมันทำน้ำมันใส่ผม

เนระพูสี ไม้จำพวกเฟริน์และผักกูด

• ต้น รสฝาด สรรพคุณ แก้บิด มูกเลือด แก้ไข้ท้องเสีย (ไข้รากสาด) แก้ปวดเบ่ง แก้ไข้เหนือ แก้ไข้พิษ ไข้กาฬ

• เหง้า รสฝาดเย็น สรรพคุณ แก้ธาตุพิการ แก้ปอดพิการ แก้ลมสันนิบาต 7 จำพวก ดับพิษไข้ แก้คอเปื่อย ลิ้นเปลื่อย แก้ไอ แก้ซางเด็ก

• รากอากาศ สรรพคุณ คล้ายกับเหง้า

น้อยหน่า ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ใบ รสเมาเบื่อ สรรพคุณ ฆ่าเชื้อโรค ขับตัวกิมิชาติในลำไส้ (พยาธิไส้เดือน) โขลกป่น พอกแก้ฟกช้ำ ฆ่าพยาธิผิวหนังกลากเกลื้อน

• เปลือกต้น รสฝาด สรรพคุณ สมานแผล ปิดธาตุ

• เปลือกลูก รสฝาด สรรพคุณ ฝนกับสุราทาแก้พิษงูกัด

• ราก รสขมเอียน สรรพคุณ ระบายท้อง

น้อยโหน่ง ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ใบ รสเบื่อขม สรรพคุณ ตำพอกแก้ฟกบวม ฆ่าพยาธิผิวหนัง

• ผลดิบ รสฝาด สรรพคุณ แก้ท้องร่วง บิด ขับตัวกิมิชาติ (พยาธิไส้เดือนในท้อง)

เนียม ไม้ต้นเล็กๆ

• ใบ รสหอมฉุน สรรพคุณ ทำยานัตถ์ แก้หวัดคัดจมูก

ลูกลิด หรือ ปอบิด ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ผล รสฝาด สรรพคุณ แก้บิด แก้บวมเบ่ง แก้เสมหะพิการ ตำพอกแก้ปวดเคล็ดบวม

• เปลือก ต้นราก รสฝาด สรรพคุณ แก้ท้องร่วง บำรุงธาตุ

บุนนาค ไม้ยืนต้นขนาดกลาง มี 2 ชนิด คือ บุนนาคบ้าน และ บุนนาคป่า นิยมใช้บุนนาคป่า ซึ่งมีสรรพคุณดีกว่า

• ใบ รสฝาด สรรพคุณ แก้บาดแผลสด สมานแผล

• เปลือกต้น รสฝาดร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ กระจายหนอง

• กระพี้ รสขื่น สรรพคุณ แก้เสมหะในลำคอ

• แก่น รสขื่น สรรพคุณ แก้เลือดออกตามไรฟัน

• ราก รสร้อน สรรพคุณ ขับลมในลำไส้

• ดอก รสหอมเย็น สรรพคุณ บำรุงโลหิต บำรุงผิวกายให้สดชื่น แก้ร้อนกระสับกระส่าย ชูกำลัง แก้ลมกองละเอียด หน้ามืดวิงเวียนใจสั่น อ่อนเพลีย ใจหวิว

เบญกานี ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ลูกเบญกานี เป็นยางไม้เกิดจากต้นเบญกานี (ลักษณะเป็นก้อนลูกกลมๆ เป็นหนาม)

• รสฝาดจัด สรรพคุณ แก้ท้องร่วง บิด ปวดเบ่ง แก้อาเจียน สมานแผล

เบญจมาศบ้าน ไม้ดอกต้นเล็ก

• ดอก รสหอมเย็น สรรพคุณ ทำยาหอมชูกำลัง แก้ไข้ แก้ร้อนในกระหายน้ำ

เบน หรือ เบนขอ ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

1. เปลือกต้น แก่น ใบ รสจืดขื่น สรรพคุณ แก้เส้นเอ็นพิการ แก้กระษัยเหน็บชา แก้เหน็บชา แก้ไขข้อ กามโรค

ใบเงิน ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ใบ รสเย็น สรรพคุณ ดับพิษ แก้ไข้พิษร้อน ล้อมตับดับพิษ

ใบทอง ไม้พุ่มต้นเล็ก

• ใบ รสเย็น สรรพคุณ ดับพิษ แก้ไข้พิษร้อน ล้อมตับดับพิษ

ใบนาค ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ใบ รสเย็น สรรพคุณ ดับพิษ แก้ไข้พิษร้อน ล้อมตับดับพิษ

ประดงเลือด หรือ ประดงไฟ ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เนื้อไม้ รสเย็นเฝื่อนเมาเล็กน้อย สรรพคุณ แก้เม็ดประดงผื่นคัน แดงทั้งตัว แก้ปวดแสบปวดร้อน มีน้ำเหลืองไหล

ประดู่ขาว หรือ สะตือ ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ ใช้ทั้ง 5 รสฝาดเย็น

• สรรพคุณ แก้ไข้หัดสุกใส ดำแดง เหือด และพิษฝีดาษ แก้ท้องร่วง แก้ปอดอักเสบเนื่องจากพิษไข้หัว(หัด สุกใส ดำแดง)

ประดู่ลาย ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น รสฝาด สรรพคุณ ต้มเอาน้ำอม แก้ปากเปื่อย ปาก แตก ยางสด รสฝาด สรรพคุณ ทาแก้ปากเปื่อย

• เนื้อไม้ และแก่น รสฝาดหวาน สรรพคุณ บำรุงโลหิต คุมธาตุ กล่อมโลหิต ระงับเสมหะ

ประดู่ส้ม ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• แก่น เนื้อไม้ รสขมหวาน สรรพคุณ แก้ไข้เพื่อกำเดาและโลหิต

ประดู่เสน ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• แก่น รสขมหวาน สรรพคุณ แก้คุดทะราด แก้ไข้เพื่อเสมหะ โลหิต และกำเดา

• ปุ่ม รสฝาดขมเบื่อ สรรพคุณ ต้มเอาไอรมทวาร แก้ริดสีดวงทวาร

ประทัดจีน หรือประทัดใหญ่ ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ราก รสขมจัด สรรพคุณ แก้ไข้ทุกชนิด ไข้จับสั่น ขับน้ำลาย เจริญอาหาร

ประยงค์ป่า ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ปุ่ม รสฝาดขื่น สรรพคุณ ถอนเสมหะ แก้พิษทั้งปวง แก้หอบ แก้ไอ

ประยงค์บ้าน หรือ หอมไกล ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ราก รสเบื่อเอียน สรรพคุณ ถอนพิษยาเบื่อเมา ทำให้อาเจียน

ปรู ไม้ยืนต้นขนาดย่อมถึงกลาง

• เปลือกต้น รสฝาด สรรพคุณ แก้หืด ไอ แก้ท้องร่วง ปิดธาตุ

• เนื้อไม้ รสฝาดเฝื่อน สรรพคุณ แก้ริดสีดวงลำไส้ และทวารหนัก

• แก่น รสจืดเฝื่อน สรรพคุณ แก้น้ำเหลือง บำรุงกำลัง

• ผล รสร้อนเบื่อ สรรพคุณ บำรุงธาตุ แก้จุกเสียด ขับพยาธิ

โปรง ไม้ลุ่มน้ำเค็มยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสฝาดจัดเฝื่อนเล็กน้อย สรรพคุณ แก้ท้องร่วง แก้อาเจียน คุมอาจม แก้เสมหะและโลหิต สมานแผล

โปร่งฟ้า ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ราก รสเฝื่อนเย็น สรรพคุณ แก้วัณโรคระยะบวม แก้ตาฝ้าฝาง ตามัว

ปลาไหลเผือก ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ราก รสขมเบื่อเมาเล็กน้อย สรรพคุณ ตัดไข้ทุกชนิด แก้วัณโรคระยะบวม ถ่ายพิษฝีในท้องและถ่ายพิษต่างๆ

เปล้าใหญ่ ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• ใบ รสร้อนเมาเอียน สรรพคุณ บำรุงธาตุ

• เปลือกต้น และกระพี้ รสร้อนเมาเอียน สรรพคุณ แก้เลือดร้อน

• ผล รสร้อนเมาเอียน สรรพคุณ ขับโลหิตในเรือนไฟ ขับน้ำคาวปลา

• แก่น รสร้อนเมาเอียน สรรพคุณ ขับเลือด ขับหนองให้ตก ขับพยาธิไส้เดือน

• ราก รสร้อนเมาเอียน สรรพคุณ ขับผายลม

เปล้าน้อย ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• เปลือกต้น รสร้อน สรรพคุณ ทำให้อาหารงวด ช่วยย่อยอาหาร

• ใบ รสร้อน สรรพคุณ แก้คันตามตัว

• ผล รสร้อน สรรพคุณ ขับหนองให้กระจาย

• ราก รสร้อน สรรพคุณ แก้ลมขึ้นเบื้องบนให้เป็นปกติ

• แก่น รสร้อน สรรพคุณ ขับโลหิต แก้ช้ำใน

เปล้าน้ำเงิน ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น แก่น รสขมเย็น สรรพคุณ บำรุงโลหิตสตรีให้สมบูรณ์

• เปลือก ลูก ราก รสขมเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ แก้ร้อนในกระหายน้ำ

ปีบ ไม้ยืนต้นขนาดย่อมถึงกลาง

• ดอก รสเฝื่อนกลิ่นหอม สรรพคุณ ตากแห้งผสมบุหรี่สูบ แก้ริดสีดวงจมูก

• ราก รสเฝื่อน สรรพคุณ ปิ้งให้กรอบต้มรับประทาน แก้ท้องร่วง บิด แก้ปวดเบ่ง แก้เสมหะพิการ

• ใบสด รสฝาด สรรพคุณ เคี้ยวอม ดับกลิ่นสุรา

• ลูกสุก รสฝาดหวาน สรรพคุณ ระบายท้อง กล่อมอาจม ดูดกลิ่นเหม็น วางบนหีบศพดับกลิ่นเหม็น

• ราก รสฝาด สรรพคุณ แก้น้ำเหลืองเสีย

ฝางส้ม ไม้ยืนต้นขนาดกลาง เนื้อไม้เป็นสีขาว

• เนื้อไม้ รสฝาดติดเปรี้ยว สรรพคุณ ขับฟอกโลหิต แก้ไข้

ฝางเสน ไม้ยืนต้นขนาดกลาง เนื้อไม้สีแดงและเหลือง

• แก่น รสขมขื่นฝาด สรรพคุณ แก้ท้องร่วง แก้ธาตุพิการ แก้ร้อน แก้โลหิตออกทางทวารหนัก แก้ไข้กำเดา แก้เสมหะ

ฝ้ายขาว ไม้พุ่มขนาดย่อม

• เปลือกราก รสขื่นเอียน สรรพคุณ ขับโลหิตระดูสตรี บีบมดลูก รับประทานมากๆ อาจแท้งได้

ฝ้ายแดง ไม้พุ่ม

• ใบ รสเย็นเบื่อ สรรพคุณ แก้ไข้ ขับเหงื่อ แก้พิษตานซางเด็ก

ฝ้ายเทศ หรือ สำลี ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เมล็ด รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้หนองใน(กามโรค) ขับหนองให้แห้ง

ฝิ่น ไม้ต้นเล็ก ๆคล้ายต้นมะเขือ

• ยาง เคี่ยวให้สุก รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้บิดเรื้อรัง แก้ลงแดง ทำให้นอนหลับ ทาแก้เจ็บปวด ทาหัวริดสีดวงทวาร

• ขี้ยาฝิ่น รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้บิด มูกเลือด ลงแดง แก้ปวดเบ่ง แก้ไอ ทำให้นอนหลับ

ฝิ่นต้น ไม้พุ่มขนาดย่อม ใบคล้ายใบมะละกอ

• เปลือกต้น รสฝาดเมา สรรพคุณ คุมธาตุ แก้ท้องร่วง แก้อาเจียน แก้ลงแดง แก้ปวด แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย

ฝีหมอบ ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่

• ใบ รสเฝื่อนเย็น สรรพคุณ ตำพอกฝี แก้ปวดอักเสบ ถอนพิษ

• เนื้อไม้ รสขม สรรพคุณ ฝนกับน้ำปูนใส เกลื่อนหัวฝี รับประทานแก้วัณโรคปอดและลำไส้

พญาไก่เถื่อน หรือ มะเฟืองป่า ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เนื้อไม้ ราก รสเย็น สรรพคุณ ดับพิษร้อนถอนพิษไข้กลับ แก้พิษอักเสบ ฝนทาแก้พิษร้อน แก้ฟกบวม แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย

พญายา ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เนื้อไม้ รสขมเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ แก้กระษัย แก้โลหิต แก้ผอมแห้ง ดับพิษร้อน

พญารากขาว(โคลงเคลง) ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ราก รสขม บำรุงธาตุ เจริญอาหาร แก้อ่อนเพลีย กินเป็นยาชูกำลังหลังฟื้นไข้

พญารากดำ ไม้ยืนต้นขนาดกลางใหญ่

• เนื้อไม้ ยาง รสขมน้อย สรรพคุณ แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย แก้เจ็บเอว เจ็บหลัง แก้กระษัย ไตพิการ

• ดอก รสขมเย็น สรรพคุณ แก้ไข้เพื่อโลหิต แก้ไข้ตัวร้อน ไข้เหนือ

• ราก รสร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ ขับผายลม

พญาปล้องทอง ไม้เถาเนื้อแข็งคล้ายปล้องอ้อย

• ต้น รสจืดเย็น สรรพคุณ ถอนพิษไข้ พิษกาฬ แก้ร้อนใน ถอนพิษยาเบื่อเมา

พญามุติ ไม้ล้มลุกเนื้ออ่อน

• เถา รสร้อน สรรพคุณ บำรุงธาตุ เจริญอาหาร ขับลมในลำไส้ แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ แก้ท้องร่วง

พญารากเดียว

• ราก รสจืด สรรพคุณ แก้ไข้ ลดความร้อน ป่นเป็นแป้งใช้เป็นเครื่องประทินผิว

พลับพลึง ไม้ล้มลุกยืนต้นเตี้ยๆ

• ใบ รสเอียน สรรพคุณ ทำให้อาเจียนเป็นเสมหะ ใช้ประคบแก้ช้ำและเคล็ดยอก ลนไฟให้ตายนึ่ง พันตามอวัยวะที่เคล็ดยอก บวม แพลง ถอนพิษได้ดี

พิกุล ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• เปลือกต้น รสฝาด สรรพคุณ ฆ่าแมงกินฟัน

• กระพี้ รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้เกลื้อน

• แก่น รสขมเฝื่อน สรรพคุณ บำรุงโลหิต

• ใบ รสเมาเบื่อฝาด สรรพคุณ ฆ่าเชื้อกามโรค

• ดอก รสฝาดกลิ่นหอม สรรพคุณ แก้ลม บำรุงโลหิต

• ราก รสขม สรรพคุณ บำรุงโลหิต แก้เสมหะ

พิลังกาสา ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ต้น รสเมา สรรพคุณ แก้โรคเรื้อน โรคผิวหนัง

• ใบ รสร้อน สรรพคุณ แก้ตับพิการ

• ดอก รสขมเมา สรรพคุณ ฆ่าเชื้อโรค

• ลูก รสฝาดสุขุม สรรพคุณ แก้ท้องเสีย

• ราก รสเมา สรรพคุณ แก้กามโรค และหนองใน

พริกป่า ไม้พุ่มขนาดเล็ก

• ราก รสเย็น สรรพคุณ ดับพิษไข้ แก้ร้อน แก้ลม

พิมเสนต้น ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ใบ รสเย็นหอม สรรพคุณ แก้ลม บำรุงหัวใจ แก้ไข้ตัวร้อน ถอนพิษไข้

พุงดอ ไม้พุ่มต้นอ่อน

• ราก รสเปรี้ยวเย็น สรรพคุณ แก้พิษฝีตานซาง ดับพิษทั้งปวง ทำให้นอนหลับ กระทุ้งพิษแก้ร้อนใน แก้ไข้ แก้ประดง ผื่นคัน ฝนกับน้ำสุกหรือปูนใส ทาแก้อัณฑะบวม

พุดตาน ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ราก รสเย็น ดับพิษไข้ แก้ไข้ แก้ประดงผื่นคันตามผิวหนัง ปวดแสบปวดร้อนตามร่างกาย

พุ่มเรียงบ้าน หรือ ชำมะเรียงป่า ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ราก รสเบื่อจืดขมเล็กน้อย สรรพคุณ แก้ไข้เหนือ แก้ไข้สันนิบาต แก้ไข้ร้อนภายในกระสับกระส่าย หมอมักใช้พุมเรียงทั้ง 2 อย่างนี้รวมกัน

เพกา ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสฝาดเย็นขมเล็กน้อย สรรพคุณ ตำกับสุรา ทา พ่นตามตัวสตรีที่ทนการอยู่ไฟไม่ได้ ทำให้หนังชา สมานแผล ทำให้น้ำเหลืองปกติ ดับพิษโลหิต

• ฝักแก่ รสขม สรรพคุณ แก้ร้อนในกระหายน้ำ

• ฝักอ่อน รสขมร้อน สรรพคุณ ขับผายลม

• เมล็ดแก่ รสขม สรรพคุณ ระบายท้อง

• ราก รสฝาดขมน้อย สรรพคุณ บำรุงธาตุ ทำให้เกิดน้ำย่อยอาหาร แก้ท้องร่วง ฝนกับน้ำปูนใส ทาแก้บวมอักเสบ

แพงพวยบก ไม้ประดับต้นเล็ก

• ราก รสเย็นเบื่อ สรรพคุณ แก้มะเร็ง น้ำเหลืองเสีย

มะกรูด ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ผล รสเปรี้ยว สรรพคุณ ใช้ทำยาดอง ฟอกโลหิตระดู ถอนพิษผิดสำแดง

• ผิวลูก รสปร่าหอมติดร้อน สรรพคุณ ขับลมในลำไส้ ขับระดู

• น้ำในลูก รสเปรี้ยว สรรพคุณ แก้เลือดออกตามไรฟัน

• ราก รสปร่า สรรพคุณ กระทุ้งพิษไข้ แก้พิษฝีภายใน แก้เสมหะเป็นโทษ

มะเกลือ ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ผล รสเบื่อเมา สรรพคุณ ตำคั้นเอาน้ำประมาณ 2 ช้อนโต๊ะผสมหัวกะทิหรือนมสด รับประทานขับพยาธิตัวตืด พยาธิไส้เดือน ได้ผลดี

มะเกลือเลือด ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เนื้อไม้ แก่น รสขมปร่า สรรพคุณ แก้โลหิตจาง ขับโลหิตประจำเดือนสตรี แก้กระษัย บำรุงกำลัง แก้ธาตุพิการ

มะกล่ำตาช้าง หรือ มะกล่ำต้น ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ใบ รสเบื่อเอียน สรรพคุณ แก้ริดสีดวงทวาร

• เมล็ดใน รสเบื่อเมา สรรพคุณ เบื่อพยาธิไส้เดือน

• ราก รสเปรี้ยวเล็กน้อย สรรพคุณ แก้เสมหะในลำคอ แก้หืด ไอ แก้ไข้ร้อนใน

มะกาต้น ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ใบ รสขมขื่น สรรพคุณ ถ่ายเสมหะและโลหิต ถ่ายพิษตานซางเด็ก ชัดลมขึ้นเบื้องสูงให้ลงต่ำ

• เปลือกต้น รสขมฝาด สรรพคุณ แก้กระษัย สมานลำไส้

มะกอกน้ำ ไม้ยืนต้นขนาดย่อม ชอบขึ้นริมน้ำ

• เมล็ด รสเปรี้ยวฝาด สรรพคุณ แก้เสมหะในลำคอ ทำให้ชุ่มคอ แก้กระหายน้ำ

มะกอกป่า ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสฝาดเย็นเปรี้ยว สรรพคุณ ดับพิษกาฬ แก้ร้อนในอย่างแรง แก้ลงท้อง แก้ปวดมวน แก้สะอึก

• ใบ รสฝาดเปรี้ยว สรรพคุณ คั้นเอาน้ำหยอดหู แก้ฝีในหู แก้ปวดหู แก้รูหูอักเสบ

• ผล รสฝาดเปรี้ยว สรรพคุณ แก้เลือดออกตามไรฟัน

• ผล เปลือก ใบ ยาง รสเปรี้ยวฝาดหวานชุ่มคอ สรรพคุณ แก้บิด แก้ธาตุพิการ แก้น้ำดีไม่ปกติ

มะกอกเผือก ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• ผล รสเปรี้ยวเย็น สรรพคุณ แก้ร้อนใน ดับพิษไข้ ถอนพิษผิดสำแดง แก้ร้อนในกระหายน้ำ

มะขามแขก ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• ใบ รสเปรี้ยว สรรพคุณ ระบายท้อง

• ฝัก รสเปรี้ยว สรรพคุณ แก้ท้องผูก ระบายท้อง แก้ริดสีดวงทวาร(สตรีมีครรภ์ห้ามใช้)

มะขามเทศ ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น รสฝาด สรรพคุณ แก้ท้องร่วง คุมธาตุ ต้มเอาน้ำชะล้างบาดแผลทำให้หายเร็ว

มะขามไทย ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่ ตระกูลมะขามใหญ่มี 2 ชนิด คือ มะขามขี้แมว

• ฝักเล็กกลมยาว และมะขามกระดาน ฝักใหญ่ แบบโค้งคล้ายรูปเคียว

• เปลือกต้น รสฝาด สรรพคุณ ต้มเอาน้ำชะล้างบาดแผลทำให้หายเร็ว ฝนกับน้ำปูนใสใส่แผลเรื้อรังทำให้หายเร็ว

• ใบแก่ รสเปรี้ยวฝาด สรรพคุณ ขับเสมหะในลำไส้ แก้บิด แก้ไอ ต้มน้ำโกรกศีรษะเด็กเวลาเช้ามืด แก้หวัดคัดจมูก

• เนื้อในฝัก รสเปรี้ยวจัด สรรพคุณ กัดเสมหะ แก้กระหายน้ำ ทำให้เกิดน้ำลาย

• น้ำส้มมะขามเปียก รสเปรี้ยว สรรพคุณ รับประทานกับน้ำปูนใส ขับเลือด ขับลมสำหรับสตรี

• เปลือกเมล็ด รสฝาด สรรพคุณ คั่วไฟเอาเปลือกแช่น้ำรับประทาน แก้ท้องร่วง แก้อาเจียน

• เมล็ดใน คั่วแล้ว รสมันเบื่อ สรรพคุณ ขับพยาธิไส้เดือนตัวกลม

• รกมะขาม รสฝาดเปรี้ยวเล็กน้อย สรรพคุณ แก้ท้องเสีย

มะขามป้อม ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ผลอ่อน รสฝาดขม สรรพคุณ บำรุงเนื้อหนังให้สมบูรณ์

• ผลแก่ รสเปรี้ยวฝาดขม สรรพคุณ แก้ไข้เจือลม แก้เสมหะ ทำให้ชุ่มคอ

มะขวิด ไม้ยืนต้นขนาดกลางมีหนาม

• ใบ เปลือกต้น รสฝาด สรรพคุณ แก้ท้องร่วง แก้พยาธิ แก้ฝีเปื่อยพัง แก้ตกเลือด ห้ามระดูสตรี

มะเขือขื่น ไม้ต้นเล็กๆ

• ราก รสขื่นเอียนเปรี้ยวเล็กน้อย สรรพคุณ แก้สันนิบาต แก้น้ำลายเหนียว ขับเสมหะ ทำให้น้ำลายน้อย

มะค่า ทั้ง 2 ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่มี 2 อย่าง คือ มะค่าโมงและมะค่าแต้หรือมะค่าเล็ก

• ปุ่มมะค่า รสเมาเบื่อ สรรพคุณ ต้มเอาไอรม แก้หัวริดสีดวงทวาร แก้พยาธิผิวหนัง

มะคำไก่ ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• ใบ รสขมเบื่อเล็กน้อย สรรพคุณ ตำให้ละเอียด พอกแก้พิษฝี

• ราก รสขมเบื่อเล็กน้อย สรรพคุณ แก้กระษัย แก้เส้นเอ็น ทำให้เส้นเอ็นหย่อน
  ใช้ทั้ง 5 รสขมเบื่อเล็กน้อย สรรพคุณ แก้ริดสีดวง ขับปัสสาวะ แก้กระษัย

มะคำดีควาย ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ผลแก่ รสขม สรรพคุณ แก้กาฬภายใน ดับพิษทั้งปวง บำรุงน้ำดี ต้มเอาฟองสุมศีรษะเด็ก แก้หวัดคัดจมูก สุมเป็นถ่าน สรรพคุณ ดับพิษร้อนภายใน แก้พิษไข้ พิษซาง แก้หอบเนื่องจากปอดชื้นและปอดบวม

มะงั่ว ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ราก รสปร่าจืด สรรพคุณ กระทุ้งพิษ แก้ผิดสำแดง แก้พิษฝีภายใน แก้เสมหะเป็นโทษ

มะดัน ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ราก ใบ รสเปรี้ยว สรรพคุณ แก้กระษัย แก้ระดูเสีย กัดเสมหะ ขับฟอกโลหิต ระบายอ่อน แก้หวัด

มะดูก ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ราก รสเฝื่อนเย็น สรรพคุณ แก้ปวดประดง น้ำเหลืองเสีย ผื่นคัน แก้กามโรค เส้นเอ็นพิการ แก้พิษฝีภายใน(วัณโรค)

มะเดื่อชุมพร ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่

• เปลือกต้น รสฝาด สรรพคุณ แก้ท้องร่วง ชะล้างบาดแผลทำให้สมานแผล

• ราก รสฝาดเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ กระทุ้งพิษไข้ กล่อมเสมหะและโลหิต แก้ไข้หัวลม ไข้กาฬ ไข้พิษทุกชนิด

มะเดื่อดง ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่

• เปลือกต้น รสฝาด สรรพคุณ กล่อมเสมหะ แก้ท้องเสีย แก้เม็ดประดง ผื่นคันตามตัว

มะเดื่อปล้อง ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกราก รสฝาดเฝื่อน สรรพคุณ แก้เม็ดฝี แก้ปวดข้อ ปวดกระดูก

มะเดื่อหอม ไม้ต้นเป็นพุ่มขนาดใหญ่

• ราก รสหอมเย็น สรรพคุณ ขับลมในลำไส้ บำรุงหัวใจ ชูกำลัง ทำให้ชื่นบาน

มะตูม ไม้ยืนต้นขนาดกลาง มี 3 ชนิด คือ ลูกกลม ลูกยาว และลูกนิ่ม

• ราก รสปร่าซ่าชื่นเล็กน้อย สรรพคุณ แก้พิษไข้ แก้สติเผลอ รักษาน้ำดี

• เปลือก ราก ลำต้น รสปร่าซ่าขื่น สรรพคุณ แก้ไข้จับสั่น ขับลมในลำไส้

• ใบสด รสปร่าซ่าขื่น สรรพคุณ คั้นเอาน้ำรับประทาน แก้หวัด แก้หลอดลมอักเสบ แก้บวม แก้เยื่อตาอักเสบ

• ผลอ่อน ชนิดเปลือกลูกแข็ง หั่นตากแดดปรุงเป็นยาธาตุ สรรพคุณ แก้ธาตุพิการ

• ผลสุก รับประทานเป็นยาช่วยย่อยอาหาร ระบายท้อง แก้โรคไฟธาตุอ่อน บิด ท้องเสีย แก้ครั่นเนื้อครั่นตัว

มะนาว ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ใบ รสปร่าซ่า สรรพคุณ กัดฟอกเสมหะและระดู ใช้ในพิกัด 108 ใบ

• ราก รสขื่นจืด สรรพคุณ ถอดพิษไข้กลับซ้ำ ฝนกับสุกราทาฝี แก้อักเสบ แก้ปวด

• น้ำในลูก รสเปรี้ยว สรรพคุณ กัดเสมหะ แก้ไอ ฟอกโลหิตทำให้ผิวงาม แก้เลือดออกตามไรฟัน

• เมล็ด (คั่วไฟ) รสขมหอม สรรพคุณ ขับเสมหะ แก้ซางเด็ก

มะปราง ไม้ยืนต้นขนาดกลาง มีอย่างเปรี้ยวและอย่างหวาน

• รากมะปรางหวาน รสจืดเย็น สรรพคุณ ถอนพิษไข้กลับซ้ำ ถอนพิษผิดสำแดง แก้ไข้ตัวร้อน

มะปริง ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ราก รสจืดเย็น สรรพคุณ ถอนพิษผิดสำแดง แก้ไข้กลับซ้ำ แก้ไข้ตัวร้อน

มะฝ่อ ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ใบ (ลนไฟนาบท้องเด็ก) รสร้อน สรรพคุณ แก้ปวดท้อง แก้ท้องขึ้น แก้ลูกอัณฑะยาน

• เปลือกต้น ราก รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้พิษโรคอันเกิดต่อผิวหนังซึ่งมีอาการคัน

มะพลับ ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• รากเย็น รสเย็น สรรพคุณ แก้พิษของแสลง

มะพร้าว ไม้ยืนต้นขนาดกลางคล้ายต้นตาล

• ดอกรสฝาดหอม สรรพคุณ บำรุงโลหิต แก้ปากเปื่อย

• รากรสหวานฝาดเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้ไข้ท้องเสีย

• น้ำมะพร้าว รสหวาน สรรพคุณ บำรุงหัวใจ แก้อ่อนเพลีย ทำให้จิตใจชุ่มชื้น บำรุงครรภ์

มะแฟน ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ราก รสเย็น สรรพคุณ แก้พิษของแสลง

มะเฟือง ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ลูก รสเปรี้ยวหวาน สรรพคุณ กัดเสมหะ ละลายก้อนนิ่ว ขับปัสสาวะ แก้กามโรค ขับโลหิตพิการ

• ใบ ราก รสเย็น สรรพคุณ ดับพิษร้อน แก้ไข้ แก้กาฬขึ้นภายนอก ภายใน แก้พิษ ผิดสำแดง

มะเฟืองป่า (พยาไก่เถื่อน) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสเย็นฝาด สรรพคุณ แก้ท้องล่วง แก้บิด

มะไฟ ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ราก รสจืด สรรพคุณ แก้วัณโรค สุมเป็นถ่าน สรรพคุณ ดับพิษร้อน แก้พิษตาลซาง มาแก้พิษฝี พุพอง เริม งูสวัส ใช้ดับพิษได้ดีมาก

มะไฟเดือนห้า ไม้พุ่มขนาดกลางถึงใหญ่

• ต้นรสเผ็ดร้อน สรรพคุณ บำรุงธาตุ

• ราก รสร้อนเมา สรรพคุณ แก้โรคเรื้อน ฆ่าพยาธิโรคเรื้อน ขันไส้เดือน ขับโลหิต ระดูให้ตก

• ใบ รสร้อน สรรพคุณ แก้ฟกช้ำ พลัดตกหกล้มจนตับปอดพิการ แก้ไข้ตัวเย็น หมดสติ เจริญธาตุ แก้พิษฝี

มะมาด ไม้ยืนต้นขนาดย่อมถึงกลาง

• เนื้อไม้ รสร้อน สรรพคุณ แก้ท้องขึ้น อืดเฟ้อ แน่น จุกเสียด ขับลมในลำไส้

มะม่วง ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เมล็ดใน รสฝาด สรรพคุณ แก้ท้องล่วง สมานลำไส้ ทาบาดแผลทำให้หายเร็ว

• กาฝากมะม่วง รสเย็น สรรพคุณ แก้ปวดศีรษะ แก้ความดันโลหิตสูง

มะม่วงหิมพานต์ ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• เมล็ด รสมันเมา สรรพคุณ บำรุงเส้นเอ็น แก้โรคผิวหนัง กลาก เกลื้อน

• ยาง สรรพคุณ กัดทำลายเนื้อด้านเป็นตุ่มโต

• เปลืกต้น ลูก รสฝาด สรรพคุณ พอกดับพิษ

มะเม่า ไม้พุ่มขนาดเล็กเตี้ยแจ้ง

• ต้น ราก รสจืด สรรพคุณ บำรุงไต ขับปัสสาวะ แก้มดลูกพิการ และตกขาว

มะยม ไม้ยืนต้นขนาดย่อม ถึงกลาง มี 2 ชนิด คือ มะยมตัวผู้ ต้นเล็กออกดอกแล้วไม่ติดลูก หมอนิยมใช้ทำยา และมะยมตัวเมีย ต้นใหญ่ออกดอก ติดลูกดก

• เปลือกต้น รสเปรี้ยว สรรพคุณ แก้ไข้เพื่อโลหิต แก้เม็ดผื่นคัน

• ใบ รสเปรี้ยว สรรพคุณ ดับพิษไข้ แก้ไข้ตัวร้อน และไข้หัว

• ราก รสจืดเย็นติดเปรี้ยว สรรพคุณ แก้เม็ดประดง ผื่นคัน น้ำเหลืองเสีย

มะรุม ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสร้อน สรรพคุณ ขับลมในลำไส้ ทำให้ผายเรอ คุมธาตุอ่อนๆ แก้ลม

• ราก รสเผ็ด หวาน ขม สรรพคุณ แก้บวม บำรุงไฟธาตุ ทุบคอแตกอมไว้ ข้างแก้ม ดื่มสุราจะไม่เมา

มะละกอ ไม้ยืนต้นไม่มีแก่น

• รากแก่ รสฉุนเอียน สรรพคุณ ขับปัสสาวะ แก้กามโรค

• รากอ่อน รสฉุนเอียนน้อย สรรพคุณ บำรุงน้ำนม

• ยาง สรรพคุณ กัดแผล หัวหูด สิว ฆ่าพยาธิผิวหนัง

มะแว้งต้น ไม้ต้นเล็กขนาดมะเขือพวง

• ราก รสเปรี้ยวเอียน สรรพคุณ แก้ไข้สันนิบาต กัดเสมหะ แก้น้ำลายเหนียว ขับปัสสาวะ

• ผลสุก รสขื่นขม สรรพคุณ กัดเสมหะในลำคอ แก้ไอ

• ผลดิบ รสขื่นขม สรรพคุณ บำรุงน้ำดี แก้เบาหวาน

มหาละลาย ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่ คล้ายมะพร้าว

• เนื้อไม้ รสเย็น สรรพคุณ แก้ไข้พิษไข้กาฬ ดับพิษร้อนถอนพิษไข้ เกลื่อนหัวฝี แก้ปวดบวม

มหาสดำ ไม้ยืนต้น ลักษณะคล้ายมะพร้าว

• เนื้อไม้ รสเย็น สรรพคุณ ดับพิษร้อน แก้ไข้พิษ ไข้กาล แก้ร้อนในกระหายน้ำ

มหาหิงคุ์ ไม้ยืนต้นเล็กๆ

• ยาง รสขมร้อนเหม็น สรรพคุณ ขับลมในลำไส้ แก้ท้องขึ้น อืด เฟ้อ แน่น จุกเสียด แกเปวดท้อง บำรุงธาตุ ช้าท้องเด็กแก้ท้องขึ้น ปวดท้อง ทำให้ผายลม

มะหาด ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• แก่น รสร้อน สรรพคุณ แก้ลมแก้กระษัย ละลายเลือด แก้เส้นเอ็นพิการ ฟองได้จากการต้มเคี่ยวเปลือกต้น มีลักษณะคล้ายจาวมะพร้าว เอาผ้าห่อบีบน้ำให้แห้งนำไปย่าง หรือคั่วให้เหลือง เรียกว่า ปวกหาด รสเมาเบื่อ สรรพคุณ ขับพยาธิไส้เดือน พยาธิเส้นด้าย พยาธิตัวตืด

มะหวด ไม้ยืนต้นขนาดย่อม เรียกอีอย่างหนึ่งว่า สีหวด

• ราก รสเย็น สรรพคุณ แก้พิษร้อน ก้วัณโรค

• เมล็ด รสฝาด สรรพคุณ แก้ไอกรน แก้ไข้ทราง

มะอึก ไม้ยืนต้นจำพวกมะเขือ

• ราก รสเย็นเปรี้ยวเล็กน้อย สรรพคุณ กัดเสมหะ แก้น้ำลายเหนียว ดับพิษร้อนภายใน กระทุ้งพิษ แก้ไข้เพื่อดี ไข้สันนิบาต

มะแฮ็คโกนี ไม้ยืนต้นขนาดกลางใบและผลเล็กกว่ามะฮอกกานี

• เมล็ดใน รสขมจัด สรรพคุณ แก้ไข้จับสั่น ไข้ป้าง

มะฮอกกานี ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เมล็ดใน รสขมจัด สรรพคุณแก้ไข้จับสั่น (มาลาเรีย) และไช้ตัวร้อน

มังคุด ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกลูก รสฝาด สรรพคุณ แก้ท้องล่วง บิดมูกเลือด สมานแผล

• เนื้อในลูก รสเปรี้ยวหวาน สรรพคุณ บำรุงกำลัง บำรุงร่างกาย บิดมูกเลือด

มังตาล ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• เปลือกต้น ลูก รสเมาเบื่อ สรรพคุณ รบกวนเส้นประสาทและผิวหนัง ทำให้คัน ใช้เบื่อปลาด อกแห้ง รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แช่น้ำหรือชงแทนใบชา รับประทาน แก้ขัดเบา แก้ชัก แก้ลมบ้าหมู ผสมกับน้ำมันทาแผลฝีดาษ

• ต้นและกิ่งก้านอ่อน รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้คลื่นเหียนอาเจียน หยอดหู แก้ปวด

หมาก ไม้ยืนต้นจำพวกปาล์ม

• ใบ รสเย็นเฝื่อน สรรพคุณ ต้มเอาน้ำอาบ แก้คัน แก้เด็กออกไข้หัว รับประทานรสความร้อนในร่างกาย แก้ไข้

• ลูก รสฝาดจัด สรรพคุณ แก้ท้องร่วง แก้อาเจียน ขับเหงื่อ ฝนทาปาก แก้ปากเปื่อย สัตว์กินขับพยาธิ

• ราก รสฝาดเย็น สรรพคุณ แก้ร้อนในกระหายน้ำ

• ทะลายหมาก รสเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ตัวร้อน

หมากผู้ ไม้ต้นเล็ก

• ใบ รสจืด สรรพคุณ แก้ไข้ตัวร้อน เหือด หัด สุกใส ดำแดง ต้มอาบ แก้คันตามผิวหนัง

• ราก ต้มเอาน้ำอม แก้ฟันผุ หรือแก้สารปรอทกิน

ม้ากระทืบโรง ไมพุ่มต้นเล็กๆ

• ใช้ทั้งต้น รสขมน้อย สรรพคุณ บำรุงธาตุ บำรุงกำลัง บำรุงกำหนัด

หมีเหม็น ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น รสฝาด สรรพคุณ แก้บิดมูกเลือด แก้ปวดมดลูก แก้พิษฝี ผื่นคัน

• ยาง รสฝาดขม สรรพคุณ แก้แผลฟกช้ำ

• ราก รสขมเบื่อ สรรพคุณ แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย หรือกล้ามเนื้ออักเสบ

โมกมันหรือโมกน้อย ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกตัน รสฝาดเมา สรรพคุณ บำรุงธาตุให้เป็นปกติ แก้คุดทะราด

• แก่น รสร้อน สรรพคุณ แก้ลมลั่นดาน

• กระพี้ รสขม สรรพคุณ แก้ดีพิการ

• ใบ รสขม สรรพคุณ ขับน้ำเหลือง แก้ท้องมาน แก้ตับพิการ

• ดอก รสจือ สรรพคุณ ทำลายพรรดึก

• ลูก รสเมา สรรพคุณ ฆ่าแมงกินฟัน

โมกหลวงหรือโมกใหญ่ ไม้ยืนต้นขนาดย่อมหรือขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสฝาด สรรพคุณ แก้บิดมูกเลือด

• เมล็ด รสฝาด สรรพคุณ สมานท้อง ลำไส้

• ใบ รสฝาดเมา สรรพคุณ ขับพยาธิไส้เดือน

หม่อน ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ใบ รสเมา สรรพคุณ แก้ตาแดง ตาแฉะ ตาฟาง แก้ไอ ระงับประสาท

เมี่ยงหรือชา ไม้พุ่มขนาดใหญ่ หรือไม้ยืนต้นขนาดเล็ก

• กิ่งและใบ รสฝาดเมาน้อย สรรพคุณ ก้พิษยาอันตราย สมานแผล (มีกรดแทนนิน) รมแก้หืด

เมี่ยงอีลาม (ชา) ไม้พุ่มขนาดใหญ่ หรือไม่ยืนต้นขนาดย่อม เกิดทางจ.เชียงใหม่

• ใบ หมักดองทำเป็นเมี่ยงอม รสฝาดขม เปรี้ยว สรรพคุณ แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย

เหมือดคน (มะไฟแรด) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เนื้อไม้ รสขมน้อย สรรพคุณ ดับพิษร้อน แก้ไข้ ถอนพิษผิดสำแดง

• ราก รสขมน้อย สรรพคุณ แก้ไข้หวัด ไข้ปวดบวม ไข้พิษ ไข้หัดสุกใส

มดยอบ เป็นยางของต้นไม้ห่อด้วยหางสัตว์

• มดยอบ รสเมาเบื่อ สรรพคุณ ขับเสมหะ ขับปัสสาวะ ขับเหงื่อ ขับภายลม อมแก้เจ็บคอ แก้แผลในปาก

ยาดำ เป็นยาที่สกัดจากยางเหลืองในใบว่านหางจระเข้

• ยาดำ รสเหม็นขมจัด สรรพคุณ ถ่ายท้อง ถ่ายพิษไข้ ถ่ายพยาธิไส้เดือน ตัวตืด ขับน้ำดี แต่ไซ้ท้อง ฝนกับสุราทาหัวฝี แก้อาการฟกบวม

ยาสูบ ไม้พุ่มขนาดย่อม ใบแก่หั่นเป็นฝอย ใช้เป็นยาสูบ

• ยาสูบรสเมา สรรพคุณผสมทำยานัตถุ์ แก้หวัด คัดจมูก แก้ริดสีดวงจมูก แช่เอาน้ำผสมยา ทาแก้โรคผิวหนัง หิด กลาก เกลื้อน ผื่นคัน ฆ่าตัวหนอน

ยาง ไม้ยืนตันขนาดใหญ่

• เปลือกต้น รสฝาดเฝื่อน สรรพคุณ แก้ริดสีดวงพลวก

• ใบ รสฝาดเมา สรรพคุณ แก้ปวดฟันโยกคลอน แก้มุตกิด คุมประจำเดือนให้มาตามกำหนด คุมกำเนิดให้มีบุตรห่างได้

• ยาง รสขมเย็น สรรพคุณ กล่อมเสมหะ แก้กามโรค สมานแผล

ยาน่องต้น ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ยาง เป็นพิษถูกบาดแผลทำให้ตายได้ เพราะยางไม้นี้วิ่งเข้าสู่กระแสโลหิตได้เร็วมมาก ใช้แต่นอนที่สุด จะมีผลในทางดีได้ หรือใช้แก้ช็อกหมดสติ

ยี่โถไทย ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ใบ ดอก รสหอมเย็น สรรพคุณ บำรุงหัวใจ ขับชีพจร

• เปลือกราก รสเมา สรรพคุณเป็นพิษต่อหัวใจทำให้ตายได้

ยี่โถฝรั่ง ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ยาง และเมล็ด รสเมาเบื่อมาก สรรพคุณ เป็นพิษต่อหัวใจ ใช้ทำยาไม่ได้

• ยอป่า ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• แก่น รสขมร้อน สรรพคุณ ขับเลือด ขับลม ขับน้ำคาวปลาหลังคลอดบุตร แก้บาดทะยักปากมดลูก

รงทองไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• ยาง (ฆ่าฤทธิ์แล้ว) รสเอียนเบื่อ สรรพคุณ ถ่ายอย่างแรง ถ่ายลม ถ่ายน้ำเหลืองเสีย ถ่ายเสมหะ ถ่ายโลหิต ฝนกับหัวกะทิสดทาแผลพุพอง แก้ปวด และให้ล่อนออดดี

ระกำ (สละ) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เนื้อในลูกสุก รสเปรี้ยวอมหวาน สรรพคุณ แก้ไอ กัดเสมหะ

ระย่อม ไม้ต้นเล็กลงราก

• ราก รสขมเมานิดหน่อย สรรพคุณ แกเปวกศีรษะเนื่องจากความดันโลหิตสูง แก้คลุ้มคลั่ง เนื่องจากดีและโลหิต ช่วยย่อยอาหารและระงับประสาท ถ้ากินจะมีอาการข้างเคียง คือ หน้าแดง ตัวแดง แน่นจมูก และง่วงนอน (ก่อนใช้ต้องคั่วให้เหลืองเสียก่อน อาการแทรกซ้อนจะน้อยลง

ระงับ เป็นไม้พุ่ม

• ใบ รสเย็น สรรพคุณแก้ไข้ตัวร้อน แก้ไข้พิษทั้งปวง กระทุ้งพิษ แก้ไข้จับสั่น และ ไข้ซึม แก้ร้อนในกระหายน้ำ

รักขาว ไม้ยืนต้นขนาดย่อมมี 3 ชนิด คือ ดอกขาว ดอกสีม่วง และชนิดดอกซ้อน

รักซ้อน นิยมเอารากไปทำนางกวัก และรักยม เพื่อให้คนรักใคร่นิยมนับถือ

• ต้น รสขม สรรพคุณ บำรุงทวารทั้ง 9

• ใบ รสจืด สรรพคุณ แก้ริดสีดวงทวาร แก้คุดทะราด

• ผล รสเอียน สรรพคุณ แก้รังแค

• ราก รสขม สรรพคุณ แก้ไข้เหนือและมูกเลือด

• ยาง รสเอียน สรรพคุณ แก้ริดสีดวงในลำไส้ แก้กลากเกลื้อน ทาปลาช่อนย่างให้เด็กรับประทาน ขับพยาธิไส้เดือนได้ รับประทานมากทำให้อาเจียนและท้องร่วงได้

รักใหญ่ ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น รสเมา สรรพคุณ บำรุงกำลัง แก้กามโรค แก้บิด แก้ท้องร่วง แก้ปวดข้อเรื้อรัง แต่ทำให้อาเจียน

• เมล็ด เรียกว่า ลูกรักเทศ รสขมฝาด สรรพคุณแก้แผลในปาก ในคอเปื่อย แก้ปวดฟัน แก้คุดทะราด ริดสีดวง แก้อักเสบและปวดไส้เลื่อน

• ราก รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้โรคผิวหนัง พยาธิลำไส้ ไอ และโรคตับ

• ยาง รสขมเอียน สรรพคุณ กัดทำลาย ถ่ายอย่างแรง แก้ปวดฟันแก้โรคผิวหนัง (อันตราย) ใช้ลงพื้นสำหรับติดทอง หรือเรียกว่าลงรักปิดทองพระ หรือเครื่องใช้บางอย่าง ไม้นี้มีพิษ อาจทำให้มีอาการผื่นคันได้

ราชดัด ไม้พุ่มขนาดเล็ก

• ลูก รสขม สรรพคุณ แก้กระษัย บำรุงน้ำดี เจริญอาหาร

• เมล็ดรสขมฝาด สรรพคุณ แก้บิดมูกเลือด และแก้ท้องล่วง

• ราก รสขม สรรพคุณ แก้ไข้ตัวร้อน แก้ไข้พิษ

ราชพฤกษ์ ไม้ยืนต้นขนาดกลาง ใบคล้ายใบขี้เหล็กแต่โตกว่าเล็กน้อย ดอกสีแดงออกเป็นช่อ ฝักแบนสั้น

• กระพี้ รสฝาดเมา สรรพคุณ แก้รำมะนาด ปวดฟัน

• ใบ รสฝาดเมา สรรพคุณ ฆ่าเชื้อโรคผิวหนังทุกชนิด

• ดอก รสฝาดเมา สรรพคุณ แก้ปวดแผลเรื้อรัง พุพอง

• เนื้อในฝัก รสหวานเอียน สรรพคุณ ขับถ่ายอุจจาระ ถ่ายเสมหะ

• แก่น รสเมา สรรพคุณ ขับพยาธิไส้เดือน

เร่ว ไม้ยืนต้นจำพวกกระวาน มี 2 ชนิด คือ เร่วน้อย เร่วใหญ่

เร่วใหญ่ ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• ต้น รสสุขุม สรรพคุณ แก้คลื่นเหียนอาเจียน

• ใบ รสจืด สรรพคุณ แก้ปัสสาวะพิการ

• ดอก รสขม สรรพคุณ แก้เม็ดผื่นคันคล้ายผด

• ผล รสขมเผ็ด สรรพคุณ แก้ไข้เพื่อดี และเสมหะ แก้ริดสีดวงทวารทั้ง 9

• เมล็ด รสเผ็ด สรรพคุณ แก้คลื่นเหียนอาเจียน ขับผายลม บำรุงน้ำนม

เร่วน้อย ไม้ยืนต้นล้มลุกเนื้ออ่อน

• ต้น รสขมเย็น สรรพคุณแก้ไข้เพื่อดี

• ใบ รสจืด สรรพคุณ ขับปัสสาวะ

• ดอก รสขมเผ็ด สรรพคุณ แก้ไข้ที่มีเม็ดขึ้นตามตัว

• ผล รสขมเผ็ด สรรพคุณ แก้ไข้ริดสีดวง แก้หืด ไอ แก้ระดูขาว

• เมล็ด รสขมเผ็ด สรรพคุณ ขับลมในลำไส้แก้คลื่นเหียนอาเจียน แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ แก้ปวดท้อง แก้ริดสีดวง แก้หืด ไอ กัดเสมหะ แก้ความดันโลหิตต่ำทำให้ขับสูงขึ้น แก้ไข้สันนิบาด

• ราก รสขื่น สรรพคุณ แก้หืด

โรกทั้ง 2 คือ โรกแดง โรกขาว ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เนื้อไม้ รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้โรคผิวหนัง ผื่นคัน น้ำเหลืองเสีย เรื้อน มะเร็ง ทำให้นอนหลับดี

ละหุ่ง มี 2 ชนิด คือ ละหุ่งแดง ละหุ่งขาว ไม้ยืนต้นขนาดย่อมล้มลุกเนื้ออ่อน

• น้ำมัน รสมันเอียน สรรพคุณ ระบายอุจจาระเด็กได้ดี

• เมล็ด เป็นยาอันตราย รับประทาน 2 – 3 เมล็ดอาจตายได้

• ใบ รสจืดขื่น สรรพคุณ แก้ช้ำรั่ว ขับน้ำนม ขับเลือด ขับลม แก้เลือดลมพิการ

• ราก (สุมไฟเป็นถ่าน) รสจืด สรรพคุณ แก้ไข้เซื่องซึม และเป็นยาสมานด้วย

ลั่นทม ไม้ยืนต้นขนาดย่อมถึงกลาง ใช้เฉพาะลั่นทมไทย

• แก่น รสขมเอียน สรรพคุณ ถ่ายโลหิต ถ่านเสมหะ ถ่ายพิษทั้งปวง

ลาน ไม้ยืนต้นจำพวกปาล์มและตาล หรือมะพร้าว

• ใบ (สุมเป็นถ่าน) รสเย็น สรรพคุณ แก้พิษอักเสบ ฟกบวม แก้พิษต่างๆ

• กาบทาง รสเย็น สรรพคุณ แก้พิษตาลซาง แก้พิษร้อนใน กระหายน้ำ

• ราก รสเย็นเฝื่อน สรรพคุณ แก้ร้อนใน ขับเหงื่อ แก้ไข้หวัด

ลิ้นงูเห่า หรือทองระอา ไม้พุ่มขนาดเล็ก

• ใบ รสเย็นเบื่อ สรรพคุณ ตำกับสุราพอกแก้ปวดฝี ถอนพิษปวดอักเสบ

• ราก รสเย็นเบื่อ สรรพคุณ ฝนกับสุรา ทาแก้พิษตะขาบ แมลงป่อง และแก้พิษงู

โลด ไม้ยืนต้นขนาดกลาง เดี๋ยวนี้บางท่านเข้าใจว่าคือ โลดทะนงแดง

• เปลือกต้น รสร้อน สรรพคุณ ขับระดู ขับลมในลำไส้ แก้ปวดท้อง แน่น จุกเสียด

โลดทะนง ไม้ต้นเล็กลงราก มี 2 ชนิด คือ โลดทะนงแดง โลดทะนงขาว หมอนิยมใช้ชนิดรากแดง

• ราก รสเย็นเมาร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ ถอนพิษยาเบื่อเมา แก้พิษงู ถอนพิษเสมหะ แก้หอบหืด แก้วัณโรค เกลื่อนหัวฝี ทำให้ยุบ และดูดหนองและแก้พิษงู

เลี่ยน ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่ มี 2 ชนิด คือ เลี่ยนเล็ก เลี่ยนใหญ่

• ต้น รสขมเมา สรรพคุณ แก้โรคผิวหนังเรื้อน แต่ทำให้ผิวหนังเกรียม ลอกเป็นขุย เจริญอาหาร เป็นยาอายุวัฒนะ

• ยาง รสขมเมา สรรพคุณ แก้ม้ามโต (พิษจับไข้จับสั่น)

• ใบ รสขมเมา สรรพคุณ ขับพยาธิ ขับปัสสาวะ แก้นิ่ว บำรุงโลหิตประจำเดือน

• ดอก รสขมเมา สรรพคุณ แก้โรคผิวหนัง ผื่นคัน

• ใบกับดอก ตำรวมกัน พอกศีรษะ แก้ปวดหัว ปวดประสาท

• ลูก รสขมเมา สรรพคุณแก้โรคเรื้อน และฝีคันทะมาลา

• เมล็ด รสขมเมา สรรพคุณ แก้ปวดข้อ

ลำจวน ไม้พุ่ม ขนาดกลาง

• รากอากาศ รสจืด สรรพคุณ แก้ขัดเบา เบาหวาน เบาขุ่น แก้กระเพาะปัสสาวะพิการ

ลำโพง ไม่ยืนต้นล้มลุก มี 2 ชนิด คือ ลำพงขาว ต้นสีขาว ดอกไม้ซ้อนกัน และลำโพงแดง หรือกาสลัก มีต้นสีแดงจนเกือบจะดำ ดอกซ้อนกันมาก หมอนิยมใช้ลำโพงกาสลักมากที่สุด

• ใบ รสเมา สรรพคุณ พอกสีทำให้ยุบ แก้บวม อักเสบ

• ดอกแห้ง รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้หอบหืด โฑรงจมูกอักเสบ แก้ริดสีดวงจมูก

• น้ำมัน (จากเมล็ด) รสเมาเบื่อ สรรพคุณ ทาฆ่าเชื้อโรค แก้กลาก เกลื่อน หิด เหา จำพวกมีตัว

• เมล็ด รสเมาเบื่อ สรรพคุณ รับประทานแต่น้อยเพียงสองถึงสามเมล็ดเบารุงประสาทได้ดี มีความจำแม่น ถ้ารับประทานมากทำให้ประสาทเสีย วิกลจริตได้

• ราก รสเมาเบื่อหวานน้อย สรรพคุณ ฝนทาแก้เผ็ดร้อน ถอนพิศษ ปวดอักเสบ แก้ปวดฝี สุมเป็นถ่าน รับประทาน แก้ไข้ร้อน ไข้กาฬ แก้ไข้เซื่องซึม แก้กระสับกระส่าย เพ้อคลั่ง แก้หอบ แก้ไอ

ลำเจียก ไม้พุ่มขนาดย่อม

• รากอากาศ รสจืดหวานเล็กน้อย สรรพคุณ ขับปัสสาวะ แก้นิ่ว แก้น้ำปัสสาวะพิการ

• ดอก รสหอมเย็น สรรพคุณ แก้ลม บำรุงหัวใจ

ลำดวน ไม้พุ่มขนาดใหญ่

• ดอก รสหอมเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ แก้ลม บำรุงหัวใจ

ลำไย ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ราก รสเฝื่อนขื่น สรรพคุณ แก้เสมหะ แก้ลม กระจายเลือดเนื่องจากพลัดตกหกล้มแก้ช้ำใน แก้น้ำลายเหนียว

หว้า ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น รสฝาด สรรพคุณ แก้บิด แก้ปากเปื่อย คอเปื่อยเป็นเม็ดเนื่องจากร้อนในแก้น้ำลายเหนียว

• ใบ รสฝาด สรรพคุณ แก้บิด แก้ลิ้นเป็นฝ้าขาว แก้แผลในปาก

• เมล็ด รสฝาด แก้ปัสสาวะมากเกินควร แก้ท้องร่วง บิด และถอนผิดแสลงใจ

สน (รวมทั้งสนเหนือ และสนทะเล) ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• แก่น รสขมเผ็ดมัน สรรพคุณ แก้ไข้เพื่อเสมหะ แก้ประสาทฟุ้งซ่าน แก้อ่อนเพลีย แก้คลื่นเหียนอาเจียน บำรุงไขมันในกระดูก กระจายลม

• น้ำมัน รสร้อน สรรพคุณ ทาแก้เคล็ด ขัดยอก แพลง อักเสบ ใช้ประคบท้อง แก้บวม แก้ลำไส้พิการ แก้มดลูกพิการ

• ชัน รสฝาด สรรพคุณ สมานแผล ปิดธาตุ

สมแผง ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• เปลือกต้น รสฝาด สรรพคุณ ใช้กวาดช่องคลอดเพื่อรักษากระดูกขาวให้แห้งไป

• ใบ รสฝาดเย็น สรรพคุณ แก้ฟกช้ำ แก้อาเจียนเป็นโลหิต

สนสร้อย ไม้พุ่งขนาดย่อม

• ใบ รสเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ตัวร้อน ไข้หวัด ไอ แก้พิษร้อนในกระหายน้ำ

ส้มกบ ไม้ล้มลุกเนื้ออ่อน

• ใบ รสเย็น สรรพคุณ ดับพิษ โขลกกับสุราใช้กากปิดแก้ปวดฝี แก้บวม ชุบสำลีอมข้างแก้ม แก้ฝีในคอ แก้ต่อมทอนซิลอักเสบ แก้ไข้คอตัน ถอนพิษต่างๆ

ส้มกุ้ง ไม้พุ่งขนาดใหญ่

• ใบ รสเปรี้ยว สรรพคุณ กัดเสมหะในคอ แก้ไอ แก้หอบหืด

ส้มจีน ไม้พุ่มขนาดใหญ่

• เปลือกลูก รสร้อนหอม สรรพคุณ แก้ลมวิงเวียน หน้ามืด ตาลาย ใจสั่น

ส้มเขียวหวาน ไม้พุ่มขนาดใหญ่

• เปลือกลูก รสร้อนหอม สรรพคุณ แก้ลมวิงเวียน หน้ามืด ตาลาย ใจสั่น

• น้ำส้มคั้น รสเปรี้ยวหวาน สรรพคุณ แก้ฟันผุ ระบายอ่อน

ส้มเช้า ไม้ยืนต้นจำพวกสลัดได มีรสเปรี้ยวตอนเช้า พอสายก็จางหายไป

• ใบ รสเปรี้ยว สรรพคุณ โขลกดำพอกปิดฝี แก้ปวด บวม ถอนพิษ

• ยาง รสเปรี้ยว สรรพคุณ ขับพยาธิ แก้จุกเสียด แก้ท้องมาน แก้บวม แก้ม้ามย้อย แก้ไข้ป่าเรื้อรัง ขับน้ำย่อยอาหาร ระบายอ่อนๆ

ส้มเสี้ยว ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ใบ รสเปรี้ยวจัด สรรพคุณ ฟอกโลหิตประจำเดือน ขับปัสสาวะ ถ่ายเสมหะ แก้ไอ

• เปลือกต้น รสฝาด สรรพคุณ แก้แผลเปื่อยพัง ห้ามโลหิต แก้ท้องเสีย แก้บิด

ส้มโอ ไม้ยืนต้นขนาดเล็ก

• เปลือกลูก รสร้อนหอม สรรพคุณ แก้ลมวิงเวียน หน้ามืด ตาลาย ใจสั่น

สนุ่น ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสเย็นเบื่อ สรรพคุณ ทำให้หัวใจเต้นแรง ชูชีพจร ต้มเอาน้ำให้เด็กอาบ แก้ตัวร้อน แก้หวัด คัดจมูก

โสน ไม้ล้มลุกเนื้ออ่อน

• ใบสด รสเย็นมัน สรรพคุณ พอกแก้ปวดฝี ถอนพิษเจ็บปวด

• ใบแห้ง เผาแช่น้ำ รสจืด สรรพคุณ ขับปัสสาวะ

• ดอก รสมัน สรรพคุณ สมานลำไส้

• ราก รสเย็น สรรพคุณ ขับปัสสาวะ แก้กระหายน้ำ

เสนียด ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ใบ ดอก รสขม สรรพคุณ แก้ไข้ แก้หืด

• ราก รสเย็น สรรพคุณ แก้ฝีในท้อง (วัณโรค) บำรุงโลหิต

สมี ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• เปลือกต้น รสเมาเบื่อ สรรพคุณ แก้กลากเกลื้อน

• ใบ รสขม สรรพคุณ แก้ตับอักเสบ บีบเอาน้ำทาแก้สิวตามใบหน้า ทาตัว ถอนพิษไข้

• ดอก รสขม สรรพคุณ แก้มดลูกอักเสบพิการ แก้สตรีมีครรภ์ตกโลหิต

• ผล รสขม สรรพคุณ ทำให้สำรอกเอาเสมหะออก

• ไส้ รสขมเมา สรรพคุณ ฆ่าเชื้อโรคภายใน

• ราก รสขมเมา สรรพคุณ แก้ลงแดง ถ่ายอุจาระเป็นโลหิต

สมุลแว้ง ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น รสหอมฉุนปร่า สรรพคุณ แก้ลมวิงเวียน ใจสั่น แก้พิษหวัด กำเดา ขับลมในลำไส้ แก้ธาตุพิการ

เสม็ดขาว ไม้ยืนต้นขนาดกลาง มี 2 ชนิด คือ เสม็ดแดง เสม็ดขาว สรรพคุณเหมือนกันใช้อย่างแดงมาก

• ใบ รสร้อน สรรพคุณ ตำพอกแก้เคล็ดขัดยอก ฟกบวม ลนไฟขี้ไต้ นาบท้องเด็ก แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ แก้ปวดท้อง

เสมาบ้าน และ เสมาป่า ไม้ยืนต้นจำพวกสลัดได เสมาบ้านใบไม่มีหนาม เสมาป่ามีหนามมาก

• สรรพคุณทั้ง 2 ชนิดเหมือนกัน

• ใบ รสเย็น เป็นเมือก สรรพคุณ พอกฝีแก้ปวดบวม ดูดถอนพิษทำให้เย็น

แสมทะเล ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• แก่น รสเค็มเฝื่อนขม ขับลมในกระดูก ขับโลหิตประจำเดือนสตรี ขับถ่ายโลหิตระดูสตรีให้ปกติ แก้กระษัย

แสมสาร ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• แก่น รสขมกร่อย สรรพคุณ ระบายถ่ายเสมหะ ถ่ายกระษัย โลหิตระดูสตรี ทำให้เส้นเอ็นอ่อน

สมอดีงู ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• ผล รสขมฝาด สรรพคุณ แก้พิษดี พิษโลหิต แก้ไอ ขับถ่ายโลหิตระดูสตรี ถ่ายระบายอุจจาระแรงกว่าสมอชนิดอื่นมาก

สมอทะเล ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ใบและผล รสร้อน สรรพคุณ ถ่ายอุจจาระ ถ่ายลม ถ่ายโลหิตเป็นพิษ (ห้ามใช้ถ่ายในผู้ป่วยเป็นไข้) ใบนึ่งให้สุขเสียก่อนตากแห้งจึงใช้ทำยา

• เปลือกต้น รสร้อน สรรพคุณ ขับผายลม

• เมล็ดใน รสร้อน สรรพคุณ ขับพยาธิไส้เดือน

• ราก รสร้อน สรรพคุณ แก้โลหิตระดูพิการมาไม่ตามปกติ

สมอเทศ ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ จากประเทศอินเดีย

• ผลรสเปรี้ยวและฝาดจัด สรรพคุณ ระบายอ่อนๆ ระบายเสมหะ ระบายลมรู้ถ่าย รู้ปิดเอง แก้เสมหะ ทำให้ลมเดินสะดวก

สมอไทย ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• ผล รสฝาดติดเปรี้ยว สรรพคุณ ระบายอ่อนๆ แก้ลมป่วง แก้พิษร้อนภายใน คุมธาตุแก้ลมจุกเสียด รู้ผายธาตุ รู้ระบายรู้ถ่ายอุจจาระ ถ่ายพิษไข้ คุมธาตุในตัวเสร็จ แก้ไข้เพื่อเสมหะ

สมอพิเภก ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• เปลือกต้น รสเย็นฝาด สรรพคุณ ขับปัสสาวะ

• ใบ รสฝาด สรรพคุณ แก้บาดแผล

• ดอก รสฝาด สรรพคุณ แก้โรคตา

• ผลอ่อน รสเปรี้ยว สรรพคุณ แก้ไข้เพื่อเสมหะ และไข้เจือลม

• ผลแก่ รสเปรี้ยวฝาดหวาน สรรพคุณ แก้เสมหะจุกคอ ทำให้ชุ่มคอ แก้โรคตา บำรุงธาตุ แก้ไข้ แก้ริดสีดวง

• เมล็ดใน รสฝาด สรรพคุณ แก้บิด

• แก่น รสฝาด สรรพคุณ แก้ริดสีดวงพลวง

• ราก รสเย็น สรรพคุณ แก้โลหิตร้อน

สมอร่องแร่ง ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ผล รสขม สรรพคุณ ขับโลหิตระดูให้ออกเป็นปกติ ขับโลหิตระดูที่เน่าเหม็น

• สละ ไม้ยืนต้นจำพวกปาล์ม เรียกอีกอย่างหนึ่งคือ ระกำกอ

• รสหวานหอม สรรพคุณ แก้เสมหะ แก้ไข้ ขับเสลด

สลัดได ไม้ยืนต้นจำพวกกระบองเพชร

• ต้น เผาเป็นด่าง รสขมเมาเล็กน้อย สรรพคุณ แก้หืดไอ ผอมแห้ง อัมพาตแก้ฟกบวม จุกเสียด แก้ท้องผูก

• ยาง รสเบื่อเมาขมร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ ถ่ายอุจจาระ ถ่ายเสมหะ ถ่ายโลหิตเป็นยาถ่ายอย่างแรง

แสลงใจ หรือ ลูกกระจี้ หรือ โกฐกะกลิ้ง ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น เนื้อไม้ เมล็ด รสเบื่อเมาขมร้อนเล็กน้อย สรรพคุณ ตัดไข้ แก้กระษัย เจริญอาหาร ทำให้หัวใจเต้นแรง

• ใบ รสขมเบื่อเมา สรรพคุณ ตำพอกปิดแผลเน่าเปื่อยเรื้อรัง แก้โรคไตพิการ

• เมล็ด รสเบื่อเมาขมเล็กน้อย สรรพคุณ บำรุงประสาท บำรุงหัวใจให้หัวใจเต้นแรง เจริญอาหาร ทำให้ลำไส้ทำงานได้เป็นปกติ เป็นยาเบื่อ ใช้มากเป็นอันตรายถึงตายได้

• ราก รสเบื่อเมาขมร้อน สรรพคุณ แก้ท้องขึ้น อืดเฟ้อ

สลอด ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ใบ รสฝาดเมาเย็น สรรพคุณ แก้ลมอัมพฤกษ์ ดับเตโชธาตุมิให้เจริญ (ทำให้ตัวเย็นชืด) กลากเกลื้อน คุดทะราด

• ดอก รสเมาเบื่อ สรรพคุณ ถ่ายอย่างแรง ถ่ายพิษต่างๆ เป็นยาอันตราย

สะแก ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เมล็ดใน รสเมาเบื่อ สรรพคุณ ขับพยาธิเส้นด้าย ขับพยาธิไส้เดือน

ใช้ทั้ง 5 รสเมาเบื่อ สรรพคุณ เบื่อพยาธิไส้เดือน ขับพยาธิเส้นด้ายแก้เด็กเป็นตานขโมย พุงโร ปวดท้อง อุจจาระสีขาว หยาบ เหม็นคาว

สะแกแสง ไม้ยืนต้นขนาดย่อมถึงกลาง

• ใบ รสเบื่อเมา สรรพคุณ สุมไฟเอาควันรม ฆ่าเชื้อพยาธิผิวหนัง

• เนื้อไม้ รสเบื่อเมา สรรพคุณ แก้ริดสีดวงจมูก แก้โรคผิวหนังกลากเกลื้อนเรื้อน น้ำเหลืองเสีย

ใช้ทั้ง 5 รสเบื่อเมา สรรพคุณ ถอนพิษไข้ได้ดี

สะเดา ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสฝาดขม สรรพคุณ แก้บิด มูกเลือด ท้องร่วง

• ใบแก่ รสขม สรรพคุณ บำรุงธาตุ ช่วยย่อยอาหาร

• ใบอ่อน รสขม สรรพคุณ แก้โรคผิวหนัง น้ำเหลืองเสีย พุพอง

• ก้าน รสขม สรรพคุณ แก้ไข้ บำรุงน้ำดี แก้ร้อนในกระหายน้ำ

• ดอก รสขม สรรพคุณ แก้พิษโลหิต กำเดา แก้ริดสีดวงในคอ (เป็นเม็ดยอดคันในคอ)

• ผล รสขมเย็น สรรพคุณ บำรุงหัวใจให้เต้นเป็นปกติ

• แก่น รสฝาดเย็น สรรพคุณ แก้คลื่นเหียน อาเจียน

• ราก รสขมเย็น สรรพคุณ แก้เสมหะเกาะอยู่ในทรวงอก แก้เสมหะจุกคอ

• กระพี้ รสขม สรรพคุณ บำรุงน้ำดี แก้ดีพิการทำให้คลั่งเพ้อ

• ยาง รสขมเย็น สรรพคุณ ดับพิษร้อน ถอนพิษไข้

สะเดาดง ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น รสขมฝาด สรรพคุณ ดับพิษร้อน แก้พิษร้อนกระหายน้ำ แก้ท้องร่วง แก้ธาตุพิการ

สะเดาอินเดีย ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสขมจัด สรรพคุณ ตัดไข้ แก้ไข้จับสั่น แก้ไข้ประจำฤดู

สบู่ขาว ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เนื้อไม้และใบ รสเบื่อเย็น สรรพคุณ แช่น้ำให้เด็กอาบ แก้พิษตานซาง ถอนพิษ แก้ตัวร้อน

• ยาง รสฝาด สรรพคุณ กวาดแก้เด็กลิ้นเปื่อย ลิ้นเป็นฝ้าละออง

• น้ำมันจากเมล็ด ถ่ายอย่างแรง เป็นยาอันตราย

สบู่ดง ไม้ต้นเล็กขนาดไม้พุ่ม

• น้ำมันจากเมล็ด เป็นยาถ่ายอย่างแรง อันตรายถึงตาย ไม่นิยมมาใช้ทำยา

สัก ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่

• ใบ รสเฝื่อน สรรพคุณ แก้พิษเสมหะ แก้พิษโลหิต

• เนื้อไม้ รสเผ็ดเล็กน้อย สรรพคุณ บำรุงโลหิต แก้อ่อนเพลีย แก้ไอ ขับลมในกระดูก แก้บวม ขับปัสสาวะ คุมธาตุ

• สักขี หรือ กรักขี ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• แก่น รสเผ็ดฝาด สรรพคุณ บำรุงธาตุ บำรุงโลหิต ขับเสมหะ แก้เลือดออกตามไรฟัน แก้คุดทะลาด แก้บิดมูกเลือก

สารพัดพิษ ไม้พุ่มเล็ก ๆ

• ลูก รสเย็น สรรพคุณ แก้ไข้เซื่องซึม แก้พิษไข้กลับซ้ำ

• ราก รสเบื่อเฝื่อนเย็น สรรพคุณ แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย ทาแก้พิษตะขาบ แมงป่อง แก้ปวดฝี

สารภี ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• ดอก รสหอมเย็น สรรพคุณ ชูกำลัง บำรุงหัวใจให้ชุ่มชื่น ใช้ทำยาหอม

สีเสียด ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• เปลือกต้นและยาง รสฝาดจัด สรรพคุณ คุมธาตุ แก้บิดมูกเลือด แก้ท้องร่วง แก้ลงแดง แก้อติสาร ชะล้างบาดแผล ทำให้แผลหายเร็ว

สำโรง ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เปลือกต้น รสฝาด สรรพคุณ แก้บิดมูกเลือด

• ใบ รสขื่น สรรพคุณ ระบายอุจจาระ

• เปลือกฝัก สุมเผาแช่น้ำเป็นด่าง รสเฝื่อน สรรพคุณ แก้โรคไตพิการ ขับลมในกระเพาะอาหาร ขับเมือกมันในลำไส้

• เนื้อในฝัก รสฝาดหวาน สรรพคุณ สมานลำไส้ แก้ไตพิการ

สำรอง ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• เนื้อหุ้มเมล็ด รสเปรี้ยวหวาน สรรพคุณ ทำให้ใจคอชุ่มชื่นบาน แก้กระหายน้ำ

หัศคุณไทย ไม้ยืนต้นขนาดย่อม

• ต้น รสร้อน สรรพคุณ ขับลมในลำไส้ ขับไส้เดือน

• ใบ รสร้อน สรรพคุณ แก้ปวดท้อง เสียดแทง แก้หืดไอ

• ดอก รสร้อน สรรพคุณ ขับเสมหะให้ลงสู่ทวารหนัก

• ผล รสร้อนเอียน สรรพคุณ ขับเสมหะให้ลงสู่ทวารหนัก

• ราก รสร้อน สรรพคุณ ขับเลือดและหนองให้ออก แก้คุดทะราด แก้ริดสีดวงจมูก

หัศคุณเทศ ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสร้อน สรรพคุณ ขับลมในลำไส้ให้กระจาย

• ดอก รสเมาร้อน สรรพคุณ แก้แผลเรื้อรังตามเนื้ออ่อน หรือ ปลายองคชาต

• เนื้อไม้ รสร้อน สรรพคุณ ขับลมในท้องให้กระจาย ทำให้ผายเรอ

• เมล็ด รสร้อนหอม สรรพคุณ ทำให้อุจจาระไม่เกาะลำไส้

• กระพี้ รสร้อน สรรพคุณ ขับโลหิตในลำไส้

• ราก รสร้อน สรรพคุณ แก้ริดสีดวงผอมแห้ง แก้ริดสีดวงจมูก

• ใบ คั้นเอาน้ำ รสร้อน สรรพคุณ หยอดตาแก้คัน

หางกระรอก ไม้พุ่มขนาดย่อม

ราก รสเย็นเบื่อ สรรพคุณ แก้พิษสัตว์กัดต่อย แก้พิษงู ใช้ทั้งทาและรับประทาน

หางกราย ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• ลูก รสฝาด สรรพคุณ แก้บิดอุจจาระเป็นมูกเลือด ปวดเบ่ง แก้เสมหะเป็นพิษ แก้ท้องเดินอย่างแรง

• เปลือกต้น รสฝาด สรรพคุณ กล่อมเสมหะทำให้อุจจาระเป็นก้อน แก้อุจจาระเป็นฟอง คุมธาตุ

หางนกยูง ไม้พุ่มขนาดย่อมมี 2 ชนิด คือ ชนิดดอกสีเหลืองและดอกสีแดง นิยมใช้ดอกสีแดง

• ราก รสร้อนเฝื่อนเล็กน้อย สรรพคุณ ขับโลหิตระดูสตรี แก้วัณโรคชนิดบวม

หูเสือ ไม้ต้นเล็กๆ มี 2 ชนิด คือ หูเสือไทย และหูเสือจีน สรรพคุณ เหมือนกัน

• ใบ รสจืด สรรพคุณ คั้นเอาน้ำหยอดหู แก้ฝีในหู แก้ปวดหู แก้หูเป็นน้ำหนวก ช่องหูอักเสบ

โหระพา ไม้ต้นเล็ก

• ใช้ทั้ง 5 รสหอมร้อนปร่า สรรพคุณ แก้ปวดท้อง ขับผายลม

อนันตคุณ ไม้พุ่ม

• ใบ รสร้อน สรรพคุณ แก้จุกเสียดแน่นเฟ้อ ขับผายลม แก้ธาตุพิการ เจริญอาหาร แก้ท้องล่วง บำรุงกำลัง บำรุงโลหิต

อบเชยต้น ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• เปลือกต้น รสหอมติดร้อน สรรพคุณ บำรุงดวงจิต แก้อ่อนเพลี

อัคคีทวาร ไม้พุ่มขนาดย่อม

• ต้น รสจืดขื่น สรรพคุณ ขับปัสสาวะ

• ใบ รสขื่นเบื่อ สรรพคุณ แก้ปวกศีรษะ แก้ริดสีดวงทวาร แก้กลากเกลื้อน

• ผลสุก รสเปรี้ยวขื่น สรรพคุณ แก้ไอ แก้เยื่อตาอักเสบ

• รากและต้น รสฝาดเบื่อเย็น สรรพคุณ ฝนทาแก้เกลื้อน ทาหัวริดสีดวง

อ้ายข้าว ไม้ยืนต้น

• ราก รสมัน สรรพคุณ บำรุงกำลัง บำรุงกำหนัด

อินทนิน ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• ใบ รสขมเย็นเล็กน้อย สรรพคุณ แก้ทางเดินปัสสาวะพิการ แก้เบาหวาน

อีเหนียวใหญ่ ไม้พุ่มเล็ก ๆ

• ราก รสเบื่อเอียนเย็น สรรพคุณ ขับพยาธิไส้เดือน พยาธิลำไส้ แก้ตัวร้อน ดับพิษตานซาง แก้ลำไส้อักเส

อีเหนียวเล็ก ไม้ยืนต้นเล็กๆ

• บ รสจืด สรรพคุณ ตำพอกแผล ถอนพิษได้ดี

• ราก รสจืดเอียน สรรพคุณ แก้กาฬมูตร เป็นเม็ดในทางเดินปัสสาวะเป็นพิษอักเสบขับปัสสาวะให้เดินสะดว

อุโลก ไม้ยืนต้นขนาดกลาง

• แก่น เปลือกต้น รสขม สรรพคุณ แก้ไข้พิษ ไข้กาฬและไข้ตัวร้อน

• ราก รสขมเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ แก้พิษร้อนในกระหายน้ำ

อ้อ ไม้ลำต้นเล็ก ยาวมีข้อคล้ายอ้อยแต่ไส้กลวง มีดอกคล้ายอ้อย

• หน่อ นึ่งเอาน้ำหยอดหู แก้หูอักเสบ แก้ปวดหู แก้หูน้ำหนวกและช่องหูอักเสบ

อ้อย ไม้ยืนต้นล้มลุก มีหลายพันธุ์ นิยมใช้อ้อยดงทำยา

• ต้นอ้อยแดง เผาคั้นเอาน้ำ รสหวานขม สรรพคุณ แก้เสมหะ แก้หืด แก้ไข้สัมประชวร ขับปัสสาวะ แก้นิ่ว แก้ช้ำรั่ว

• ตาอ้อยแดง รสขม สรรพคุณ แก้ไข้ตัวร้อน แก้พิษตานซาง บำรุงธาตุน้ำ บำรุงกำลัง ขับปัสสาวะ

• อ้อยช้าง ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่

• แก่น รสหวานน้อย สรรพคุณ ทำให้ชุ่มคอ แก้เสมหะเหนียว แก้กระหายน้ำ ทำให้จิตใจชื่นบาน

เอื้อง ไม้ประเภทกล้วยไม้

• ต้น รสจืด สรรพคุณ แก้ไข้ แก้ร้อนในกระหายน้ำ ขับปัสสาวะ บำรุงกำลัง ขับผายลม แก้บิด บำรุงธาตุ แก้ลมวิงเวียน แก้จุกเสียด แก้ไข้สันนิบาต

• ราก ใบ รสหอม สรรพคุณ แก้ไข้เนื่องจากการอักเสบในช่องคลอดสตรีหลังการคลอดบุตรใหม่ๆ

เอื้องบก ไม้ยืนต้นขนาดเล็ก

• ราก รสจืดขื่น สรรพคุณ แก้ปัสสาวะพิการ แก้ช้ำรั่ว ปัสสาวะออกกะปริดกะปรอย

»» หลักในการพิจารณาตัวยา 5 ประการ
»» พืชวัตถุ
»» สัตว์วัตถุ
»» ธาตุวัตถุ
»» ตัวยาเรียกได้หลายชื่อ
»» ตัวยาที่มีสรรพคุณใกล้เคียงกัน
»» การเก็บยา
»» ตัวยาประจำธาตุ
»» สมุนไพรในงานสาธารณสุขมูลฐาน
»» สมุนไพรที่เป็นพืชเศรษฐกิจ
»» สีผสมอาการจากธรรมชาติ