ศาสนา ลัทธิ ความเชื่อ นิกาย พิธีกรรม >>
สมถะวิปัสสนา
เปรียบฌาน ๔
เปรียบฌาน ๔ เป็นที่แคบ
ภิกษุในธรรมวินัยนี้สงัดจากกามสงัดจาก อกุศลธรรม บรรลุ ปฐมฌานอันประกอบไปด้วย วิตก วิจาร ปีติ สุข เอกัคคตา อุเบกขาและสุขเกิดแต่วิเวกอยู่ ดูก่อนอาวุโส โดยปริยายแม้เพียงเท่านี้แล พระพุทธเจ้าตรัสว่าบรรลุโอกาสในที่แคบ แม้เมื่อ ปฐมฌาน นั้นมีอยู่ ที่แคบก็มีอยู่ อะไรชื่อว่าที่แคบใน ปฐมฌาน นั้น วิตก วิจาร ยังไม่ดับในปฐมฌานนั้น นี้ชื่อว่าที่แคบในปฐมฌาน
อีกประการหนึ่ง ภิกษุในธรรมวินัยนี้ บรรลุทุติยฌาน มีความผ่องใสในภายใน เป็นธรรมเอกผุดขึ้น ไม่มีวิจก ไม่มีวิจาร เพราะวิตกวิจาร สงบไป ดูก่อนอาวุโส โดยปริยายแม้เพียงเท่านี้แล พระพุทธเจ้าตรัสว่าบรรลุโอกาสในที่แคบ แม้เมื่อ ทุติยฌาน นั้นมีอยู่ ที่แคบก็มีอยู่ อะไรชื่อว่าที่แคบใน ทุติยฌาน ปีติยังไม่ดับใน ทุติยฌานนี้ นี้ชื่อว่าที่แคบใน ทุติยฌาน
อีกประการหนึ่งงภิกษุในธรรมวินัยนี้ มีอุเบกขา มีสติสัมปชัญญะ เสวยสุขด้วยนามกายเพราะ ปีติสิ้นไป บรรลุตติยฌาน ที่พระอริยเจ้าทั้งหลายสรรเสริญว่าผู้ได้ฌานนี้ เป็นผู้มีอุเบกขามีสติอยู่เป็นสุข ดูก่อนอาวุโส โดยปริยายแม้เพียงเท่านี้แล พระพุทธเจ้าตรัสว่าบรรลุโอกาสในที่แคบ แม้เมื่อ ตติยฌาน นั้นมีอยู่ ที่แคบก็มีอยู่ อะไรชื่อว่าที่แคบใน ตติยฌาน นั้น อุเบกขา และ สุขยังไม่ดับ ในตติยฌาน นี้เรียกว่าที่แคบใน ตติยฌาน
อีกประการหนึ่งภิกษุในธรรมวินัยนี้บรรลุจตุถฌาน ไม่มีทุกข์ ไม่มีสุข เพราะ
ละทุกข์ ละสุขได้ ดับโสมนัส โทรมนัสก่อนๆได้ มีอุเบกขาเป็นเหตุให้สติบริสุทธิ์
ดูก่อนอาวุโส โดยปริยายแม้เพียงเท่านี้แล พระพุทธเจ้าตรัสว่าบรรลุดอกาสในที่แคบ
แม้เมื่อ จตุถฌาน นั้นมีอยู่ ที่แคบก็มีอยู่ อะไรชื่อว่าที่แคบใน จตุถฌาน
รูปสัญญายังไม่ดับในจตุถฌานนั้น ข้อนี้ชื่อว่าที่แคบใน จตุถฌาน
กายสักขีในรูปฌานทั้งสี่
อุ. ดูกรอาวุโส พระผู้มีพระภาคตรัสว่า กายสักขีๆ ดังนี้
โดยปริยายเพียงเท่าไรหนอแล พระผู้มีพระภาคจึงตรัสกายสักขี ฯ
อา. ดูกรอาวุโส ภิกษุในธรรมวินัยนี้ สงัดจากกาม ฯลฯ บรรลุปฐมฌาน
และอายตนะนั้นมีอยู่ด้วยอาการใดๆ เธอย่อมถูกต้องอายตนะนั้นด้วยกายด้วยอาการนั้นๆ
ดูกรอาวุโสโดยปริยายแม้เพียงเท่านี้แล พระผู้มีพระภาคตรัสกายสักขี ฯ
อีกประการหนึ่ง ภิกษุ ... บรรลุทุติยฌาน ... ตติยฌาน ... จตุตถฌาน ...และอายตนะนั้นมีอยู่ด้วยอาการใดๆ เธอย่อมถูกต้องอายตนะนั้นด้วยกายด้วยอาการนั้นๆ ดูกรอาวุโสโดยปริยายแม้เพียงเท่านี้แล พระผู้มีพระภาคตรัสกายสักขี ฯ