สมถะวิปัสสนา

มหาวรรคอานาปานกถา

เมื่อพระโยคาวจรเจริญสมาธิ อันปฎิสังยุตด้วยอานาปานสติ มีวัตถุ ๑๖ ญาณ ๒๐๐ อันเนื่องมาแต่สมาธิเกิดขึ้นคือ

๑..ญาณในธรรมอันเป็นอันตราย ๘
๒.ญานในธรรมอันเป็นอุปการะ ๘
๓.ญาณเป็นอุปกิเลส ๑๘
๔.ญาณในโวทาน ๑๓
๕.ญาณในความเป็นผู้ทำสติ ๓๒
๖.ญาณด้วยความสามารถสมาธิ ๒๔
๗.ญาณด้วยสามารถวิปัสสนา ๗๒
๘.นิพพิทาญาณ ๘
๙.นิพพิทานุโลมญาณ ๘
๑๐.นิพพิทาปฏิปัสสัทธิญาณ ๘
๑๑.ญาณในวิมุตติสุข ๒๑

ญาณในธรรม เป็นอันตราย ๘ ญานในธรรมเป็นอุปการ ๘
กามฉันท เป็นอันตรายต่อสมาธิ เนกขัมมะเป็นอุปการแก่สมาธิ
พยาบาท เป็นอันตรายต่อสมาธิ ความไม่พยาบาทเป็นอุปการแก่สมาธิ
ถีนมิทธะ เป็นอันตรายแก่สมาธิ อาโลกสัญญาเป็นอุปการแก่สมาธิ
อุทธัจจะ เป็นอันตรายต่อสมาธิ ความไม่ฟุ้งซ่านเป็นอุปการแก่สมาธิ
วิจิกิจฉา เป็นอันตรายต่อสมาธิ ความกำหนดธรรมเป็นอุปการแก่สมาธิ
อวิชชา เป็นอันตรายต่อสมาธิ ญาณเป็นอุปการแก่สมาธิ
อรติ เป็นอันตรายต่อสมาธิ ความปราโมทย์เป็นอุปการแก่สมาธิ

อกุศลธรรมแม้ทั้งปวงเป็นอันตรายต่อสมาธิ กุศลธรรมทั้งปวงเป็นอุปการแก่สมาธิสมาธิญาณในธรรมอันเป็นอันตราย ๘ และ ญาณในธรรมอันเป็นอุปการ ๘ เหล่านี้ จิตอันฟุ้งซ่าน และ จิตอันสงบระงับ ย่อมดำรงอยู่ในความเป็นธรรมอย่างเดียวกัน และย่อม หมดจดจากนิวรณ์ ด้วยอาการ ๑๖ เหล่านี้

ความเป็นธรรมอย่างเดียวกันคือ
เนกขัมมะ ความไม่พยาบาท อาโลกสัญญา ความไม่ฟุ้งซ่าน ความกำหนดธรรม ญาณ ความปราโมทย์ กุศลธรรมทั้งปวง เป็นธรรมอย่างเดียว

นิวรณ์ธรรมนั้นคือ
ฉันทะ พยาบาท ถีนมิทธะ อุทธัจจะกุกกุจจะ วิจิกิจฉา อวิชา อรติ อกุศลธรรมทั้งปวง

ชื่อว่านิวรณ์ เป็นเครื่องกันธรรม เครื่องนำออก

<< ย้อนกลับ | สารบัญ | หน้าถัดไป >>