ประวัติศาสตร์ ภูมิศาสตร์ บุคคลสำคัญ ประเทศและทวีป >>
จังหวัดชายแดนภาคใต้สมัยอยุธยา
ในปี พ.ศ. 2189 สงขลาได้ร่วมมือกับไทรบุรีเข้ายึดเมือง พัทลุง และในปี พ.ศ. 2192
สงขลาบุกเข้ายึดเมืองนครศรีธรรมราชและยังรวมเมืองปัตตานีและ พัทลุงไว้ในอำนาจ
มีหลักฐานระบุว่า การขยายอำนาจของสงขลาครั้งนี้รวมไปถึงเมืองไชยาด้วย
เมืองสงขลากับเมืองไชยา นครศรีธรรมราช พัทลุง ปัตตานี และไทรบุรี
รวมกันได้อย่างเข้มแข็ง เนื่องจากมีศาสนาอิสลามเป็นเครื่องเชื่อมโยง
และต่างก็กำลังต่อต้านอำนาจของอยุธยา ต่อมาเมื่อ
อยุธยาเริ่มอ่อนข้อลงและสนับสนุนให้เจ้าเมืองและขุนนางที่นับถือศาสนาอิสลามให้ได้มีอำนาจ
ปกครองเมืองต่าง ๆ เช่นเดิมต่อไป การรวมตัวกันอย่างเหนียวแน่นระหว่างเมืองต่าง ๆ
ก็ค่อย ๆ หมดไป เมื่อแต่ละเมืองมีอำนาจเป็นของตนเอง
ประกอบกับแต่ละเมืองมีการแข่งขันทาง
การค้าและมีผลประโยชน์จากการค้าอยู่มากจึงทำให้สถานะของเมืองสงขลาเปลี่ยนไป
ส่วนนครศรีธรรมราชและพัทลุงเริ่มหันไปภักดีต่อสยามเช่นเดิม
หลังจากปี พ.ศ. 2184 ฮอลันดาเริ่มมีบทบาทต่อหัวเมืองภาคใต้มากขึ้น
โดยเฉพาะที่ปัตตานี ทำให้ฮอลันดาต้องรักษาผลประโยชน์ของตน
เมื่ออยุธยาขอให้ฮอลันดาช่วยปราบหัวเมืองต่าง ๆ
ในสมัยพระเจ้าปราสาททองจึงไม่ประสบผลสำเร็จ
ต่อมาในสมัยสมเด็จพระนารายณ์ทรงเห็นว่าฝรั่งเศส จะเป็นพันธมิตรที่ดีกว่าฮอลันดา
เพราะไม่มีฐานอำนาจอยู่ใกล้เคียงอยุธยา จึงปรากฏหลักฐาน
ต่อมาเมื่อวันที่ 11 ธันวาคม พ.ศ. 2228 พระองค์ได้ทำสัญญากับฝรั่งเศส
ยกเมืองสงขลาและ เมืองขึ้นของสงขลา (รวมทั้งปัตตานีด้วย)
ให้ฝรั่งเศสทำสถานีการค้าและสร้างป้อมปราการเมือง
เช่นใดก็ได้แล้วแต่พระเจ้ากรุงฝรั่งเศส
แต่แผนงานดังกล่าวดำเนินไปเพียงระยะหนึ่งก็ถูกระงับไป ข้อมูลต่าง ๆ
และผังเมืองที่วิศวกรชาวฝรั่งเศสเขียนไว้ถูกเก็บรักษาไว้และได้มอบให้ฝ่ายไทย เมื่อ
พ.ศ. 2529 ที่ผ่านมา
ความสัมพันธ์ระหว่างเมืองสงขลากับปัตตานีหลังจากปี พ.ศ. 2192
เมื่อสงขลาได้ประกาศ ให้ปัตตานีอยู่ในอำนาจของสงขลาด้วยนั้น
ได้ปรากฏความขัดแย้งและต่อต้านจากฝ่ายปัตตานี มีการ
สู้รบกันหลายครั้งทำให้เป็นผลดีต่ออยุธยาที่ไม่ต้องยกกำลังมาปราบเมืองทั้งสอง
เพียงแต่ส่งคนมา ไกล่เกลี่ยให้ทั้งสองฝ่ายยุติสงครามเท่านั้น
ในช่วงเวลาเดียวกันปัตตานีเกิดการขัดแย้งกับกลันตัน ในการปกครองเมืองทั้งสอง
ซึ่งได้มีสัญญาตกลงรวมอำนาจเมืองทั้งสองเข้าด้วยกันมาตั้งแต่ ปี พ.ศ. 2162
ในปี พ.ศ. 2193 สงขลาได้โจมตีเมืองปัตตานี ซึ่งถือว่าเป็นเมืองหลวงของรัฐมลายู ในขณะนั้น การสู้รบระหว่างปัตตานีกับสงขลาหลังจากนั้นฝ่ายปัตตานีได้รับการสนับสนุนจาก กลันตัน ทำให้การสู้รบยืดเยื้อต่อมาอีกหลายปี โดยไม่สามารถเอาชนะกันได้อย่างเด็ดขาด


