กลบทสุภาษิต

หลวงธรรมาภิมณฑ์ (ถึก จิตรกถึก)

กลอนแปด

พาลทุพล ยลปราชน์ อาจเอิบจิต	เข้าแข่งคิด ขันถ้อย ธรรมวิถี
โวหารอ้าง ขวางหู หมู่กระวี	ก็เลี่ยงลี้ หลีกรำคาญ ใช่การกล
สุกรเกลือก เปือกปน ทุคนธชาติ	สีหราช ผาดพิศ แสยงขน
แสนรังเกียจ เกลียดไกล ไม่ใก้ลสกนธ์	สุกรยล กระหยิ่มใจ หมายว่ากลัว
อันผู้ที่ มีปัญญา ปรีชาชาติ	ย่อมสามารถ รู้กระบวน อยู่ถ้วนทั่ว
ที่ร้ายร้อน ผ่อนเบา ไม่เมามัว	รักษาตัว ใจตั้ง ไม่จางเจือ
เห็นท่านต่ำ แล้วอย่าก้ำ อย่าเกินนัก	สมทบทัก ทับถม ให้ล้นเหลือ
อัชฌาสัย ไมตรี ตรองใจเจือ	ไว้ใยเยื่อ เผื่อหน้า ดีกว่าชัง
พยัคฆ์ผอม ย่อมกวาง ประมาทหมิ่น	ใช่จะสิ้น เขี้ยวเล็บ อย่าควรหวัง
ถึงแรงน้อย ถอยถด ลดกำลัง	พยศยัง ยากจะหาย เพราะลายคง
หากโกรธเกรี้ยว เขี้ยวเล็บ สลัดลัด	ตะกุยกัด ขบคั้น ไม่ทันผวง
ครั้นรู้สึก นึกได้ สิใจงง	ตะลึงหลง พลั้งท่า พาเสียที
อุรคะราช อาจแผลง สำแดงฤทธิ์	ลำพังพิษ เพียงภา ณุรังษี
เสงี่ยมเงื่อง เชื่องแช่ม ในเชิงที	ไม่ผลามผลี เลื้อยเลี้ยว ละลานลน
แมลงป่อง พิษน้อย สักนิดหนึ่ง	ทำปั้นปึ่ง ยกหาง ขึ้นลอยหน
ลำพองจิต คิดเติบ กำเริบตน	อวดสกนธ์ ไม่สังเกต กายประมาณ
อันผู้ดี มีเชื้อ สกุลศักดิ์	ย่อมออมพักตร์ พื้นพงศ์ ภูมิสัณฐาน
ยาจกได้ ไอทรัพย์ สักเสี้ยวปาน	ก็ทะยาน ยกยศ พยายาม
สงวนศักดิ์ จะสมัคร สมานมิตร	ประชุมชิด ชูชม ประชันสนาม
พึงพินิจ พิศดู อย่าวู่วาม	อย่าโจมจาม จาบจ้วง จงตรองการณ์
ที่ต่ำช้า ทารุณ สกุลชาติ	อย่าฝ่าฝัง สังวาส ภิรมย์สมาน
อัชฌาศัย ฝ่ายพวก สันดานพาล	มักร้ายราน ก้าวร้าว กำเริบใจ
สุนัขเลี้ยง ล้อเล่น เช่นเคยคุ้น	แม้มัวมุ่น มักลามตามนิสัย
ไม่ลดหย่อน ผ่อนละ จังหวะใคร	มีแต่ให้ อัปยศ ประหยัดตาม
ที่แรงร้าย เริงร้อน อย่ารานตอบ	พอห่อหอบ หิ้วได้ อย่าหาบหาม
ที่เลี้ยวลด คดค้อม อย่าโค้งตาม	ที่แนวหนาม หนาเดิน อย่าบุกบัน
รู้ว่าพาล หาญห้าว อย่าก้าวก่อ	เข้าต้านต่อ โต้ตั้ง ประชันขัน
ถึงจวบเจียน จวนตัว จะพัวพัน	จะเกียดกัน ออกไป ให้ไกลทาง
สุนัขเล่น ไล่กัด สลัดหลีก	ปลดเปลื้องปลีก ไปล่แปลง อย่าแซงขวาง
อย่าคิดคบ ขบตอบ สุวาณวาง	จะระคาง ข้างอัป- มงคลมี
เรียนความรู้ เรียนได้ ด้วยใจรัก	อุปนิสัย ใฝ่สมัคร ไม่เมินหนี
ความเพียรเพิ่ม เติมต่อ ตั้งทวี	อย่าเลี่ยงลี้ หลีกทิ้ง สติตน
จะฝนทั่ง เป็นเข็ม ก็ฝนได้	แต่อย่าให้ ละเพียร พึงหมั่นฝน
พร้อมทรัพย์สิน โภคา วิชาชน	อาศัยผล ความเพียร เป็นพื้นมา
ผู้เกียจคร้าน การเพียร อาภัพซ้ำ	เหมือนตักน้ำ ใส่ตะกร้า อย่าหวังหา
ว่าจะขัง ขั้งค้าง อย่างจินดา	เหลือปัญญา ที่จะคัด สันดานขบวน
จะหวีผม ดูพอสม กับส่วนเกล้า	พินิจเฝ้า ตามภูมิ พักตรสงวน
ถ้าเกินนัก มักเขา จะเย้ายวน	สำรวลสรวล เสซ้ำ ให้รำคาญ
อันสุรา พาพลอย อร่อยรส	แม้กินเพลิน เกินกำหนด ในอาหาร
เป็นเครื่องยอ้ม ปลอมแปลง แต่งสันดาน	พ้นประมาณ เมามาก มักงมงาย
จะกอบกิจ คิดก่อน ให้รอบคอบ	อย่าด่วนชอบ แต่ลำพัง ลำพองหมาย
แม้เพลี่ยงพล้ำ ดังดุจ ประจานกาย	ให้ก่อร้าย เกิดโรค กำเริบรัน
สันดานชอบ เช่นเชื้อ เหมือนสื่อชัก	จะดัดจิต คิดหัก ไม่เหหัน
เหมือนเช่นงู รู้ตีน พวกเดียวกัน	อันฝูงไก่ ไก่นั้น ย่อมเห็นนม
อันเหล่าโจร โจรย่อม จะรู้เลศ	ตามประเภท พรรคพวก นิยมสม
ส่วนพวกปราชญ์ ปราชญ์ย่อม สมาคม	ตามอารมณ์ ร่วมรัก เจริญใจ
ไม่แผกผัน ชั้นเชิง ชาติชนิด	ตามจริต หรือจะร้าง แรมนิสัย
ไม่กลับเกลื่อน เคลื่อนคลาด สังวาสไกล	ย่อมเป็นไป ตามสมัคร กระมลตน
มณทกสถิตย์ นิตย์เนา ในสะโรช	ประทุมโชค ช่อช้อย ตระการหน
แบ่งเกสร ร่อนโรย วารีวน	มิได้ยล รู้รส เรณูมาลย์
ภมรเนา เขาเขิน เนินทุเรศ	บินประเวศ มาแสวง นิวัตสถาน
เหมือนชนเฉา เนาสำนัก เมธาจารย์	มิได้พาน พบรส ธรรมนิพนธ์
ปรีชาชาติ มาดอยู่ ให้ไกลถิ่น	ก็ไม่สิ้น ควรเพียร ที่ขวายขวน
เพราะอยากรู้ สู้ลำบาก ลำบนตน	เที่ยวหาผล เพื่อสุข ไม่เสื่อมทราม
สุวรรณหงส์ หลงระเริง ลานฉงน	เข้าปะปน ปวงกา พาหยาบหยาม
พาลายเลือน เลื่อนลด หมดสีงาม	ถึงไม่ทราม ก็เหมือนเสื่อม ราศีทรง
สีหราช ยาตรเยื้อง เข้าเคียงคู่	กับโดผู้ ต่างพวก พิศวง
สินธพเรียง เคียงลา ประลาดพงศ์	ถึงจะคง เป็นอาชา ไม่น่ายล
นักปราชญ์สู่ หมู่พาล พำนักพัก	ใช่สำนัก ที่จะเนา สำนึงหน
ถึงรู้ธรรม จำเหมือน ให้เตือนตน	เพราะต่างคน ต่างนิสัย นิยมยิน
อันเงินทอง ปองเพียง อสรพิษ	ประจงจิต จองคะเน คะนึงถวิล
เป็นที่มาด อาจใจ อยู่อาจิณ	นิยมยิน อยากจะได้ ทุกใจคน
เหล่าพาลร้าย ไพรี ผรุสจิต	ย่อมปองคิด คอยปอง ประสงค์ผล
ดูยิ่งยาก มากอย่าง ระวังตน	พึงตรองยล ดูอย่า ชะล่าใจ
ควรประกอบ ขอบเขื่อน เขตจังหวัด	ยั้งประหยัด ยลท่า อัชฌาสัย
เช่นวิถึ ที่สถิตย์ สถานใด	สำนักใน เนานึก อย่ามัวมุฬห์
พยัคฆ์ผอม ตรอมกาย กระหายเหยื่อ	ไม่ควรเผื่อ แผ่จิต ให้ชิดคุ้น
หากเมตตา อารี มีการุญ	จะเจือจุน ก็อย่าใกล้ มิใช่การ
พาละชาติ ยากจะอาจ รู้คุณคิด	ทุกจริต หรือจะจง จำนงสมาน
ล้วนโทษทุกข์ คลุกกลั้ว มัวสันดาน	ปูนเบียบปาน ไปด้วยผล ทุพลใจ
ประหยัดรั้ง รั้งรอ ระวังผิด	คะนึงคิด ข้อเหตุ ให้ควรไข
อารีรอบ ชอบเล่ห์ คะเนใน	ให้แน่ใจ ตามจริต ชนิดชน
ร่ำกล่าวกลั่น สรรกลอน กลบท	สังเขปพจน์ เผยแสดง แถลงนุสนธ์
โดยสารสอน งอนงาม ตามยุบล	เบื้องนิพนธ์ พากย์ประเภท พิบูลประพันธ์
เฉกสังคีต ดัดสี ดนตรีกล่อม	บรรเลงถนอม ถนิมโสต สงวนขวัญ
เพียงประทิน กลิ่นปรุง จรุงจันทร	เฉลิมสรรพ์ ศุภอัตถ์ สวัสดี
ต่างแว่นแก้ว แผ้วผ่อง ประไพพิศ	ส่องพินิจ กายสกนธ์ ตระการฉวี
สำเหนียกสำเนา เงาประจง ประจำมี	ขอสมมุต ยุติที เท่านี้เอย

<<<ย้อนกลับ

บ้านจอมยุทธ : สร้างเมื่อ สิงหาคม 2543 วิธีใช้: อ่านเพื่อประเทืองปัญญา | วัตถุประสงค์ | ติดต่อ : baanjomyut@yahoo.com