วรรณกรรม สุภาษิต ข้อคิด คำคม สำนวน โวหาร งานเขียน >>

ร้อยแก้วยุคแรกในสมัยรัตนโกสินทร์

สรณัฐ ไตลังคะ

ประวัติศาสตร์นิพนธ์: วาทกรรม ที่ “ประกอบสร้าง”
ประวัติศาสตร์เป็น “ศาสตร์” หรือ “ศิลป์”
แนวคิดของไวต์กับการศึกษาประวัติศาสตร์นิพนธ์ไทย
พงศาวดารกับขนบวรรณศิลป์ในวรรณกรรมไทย
การควบคุมอดีต: การสร้างความสัมพันธ์เชิงอำนาจ
เรื่องเล่าในพงศาวดาร: บันเทิงคดีร้อยแก้วยุคแรกของสมัยรัตนโกสินทร์
บรรณานุกรม

การควบคุมอดีต: การสร้างความสัมพันธ์เชิงอำนาจ

เห็นได้อย่างชัดเจนว่าพงศาวดารกรุงเก่าฉบับหลวงประเสริฐ กับ พงศาวดารกรุงศรีอยุธยาฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) มีรายละเอียดต่างกันมาก ในพงศาวดารกรุงเก่าฉบับหลวงประเสริฐซึ่งบันทึกในสมัยสมเด็จพระนารายณ์ กล่าวถึงกรณีเหตุการณ์ท้าวศรีสุดาจันทร์ 7 บรรทัด ในขณะที่ พงศาวดารกรุงศรีอยุธยาฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) ซึ่งชำระในสมัยรัชกาลที่ 1 ปรากฏ 8 หน้า (ประมาณ 149 บรรทัด) ความแตกต่างดังกล่าวแสดงว่า ผู้ชำระประวัติศาสตร์ในสมัยรัชกาลที่ 1 ได้ข้อมูลมากกว่าผู้ชำระประวัติศาสตร์ในสมัยสมเด็จพระนารายณ์ จึงเรียบเรียงได้ละเอียดว่ากระนั้นหรือ นอกจากนี้คำถามต่อไปที่เกิดขึ้นก็คือ เหตุใดจึงเกิดการชำระโดยเพิ่มเติมรายละเอียด เปลี่ยนแปลง และเปลี่ยนวิธีการเขียน

จอร์จ ออร์เวลล์ (George Orwell) เขียนไว้ในนวนิยายเรื่อง 1984 ว่าแท้ที่จริงแล้วคนที่มีอำนาจในปัจจุบันย่อมต้องควบคุมอดีต และคนที่ควบคุมอดีตได้ย่อมสามารถควบคุมอนาคต นั่นคือ คนในปัจจุบันย่อมต้องการอ้างอิงบรรพบุรุษในการกำหนดที่ทางของตนเองและเพื่อสร้างความชอบธรรมในการดำเนินงานในอนาคต

ส่วนเฮย์เดน ไวต์อ้างความคิดของชอง-ปอล ซาตร์ นักเขียนและนักปรัชญาฝรั่งเศสในงานเขียนเรื่อง Being and Nothingness (1943) ว่า อดีตเป็นสิ่งที่เราเลือกที่จะจดจำ และเราเลือกอดีตแบบเดียวกับที่เราเลือกอนาคต

ดังที่ได้กล่าวแล้วว่า นักประวัติศาสตร์ เลือกใช้ ตัดทิ้ง หรือ เน้น บางเหตุการณ์ให้เด่นกว่าเหตุการณ์อื่นตามจุดมุ่งหมายและอุดมการณ์ทางการเมืองบางอย่าง การที่ผู้ชำระประวัติศาสตร์ในสมัยรัชกาลที่ 1 เลือกที่จะจดจำหรือลืมเหตุการณ์บางเหตุการณ์น่าที่จะมีจุดประสงค์เพื่อสร้างความเข้าใจอะไรบางอย่าง และน้อมนำไปสู่การกระทำที่ต้องประสงค์ในขณะนั้น ตัวอย่างที่ชัดเจนก็คือ “ฉาก” เหตุการณ์พม่ายกทัพมาตีไทยในสมัยสมเด็จพระมหาจักรพรรดินั้นมีการบรรยายอย่างละเอียดพิสดาร ทั้งการวางแผนทางยุทธศาสตร์ยุทธวิธี รายละเอียดของกองทัพทั้งสองฝ่าย กลยุทธ์ในการทำลายกองทัพเรือของพม่า ฯลฯ เหตุการณ์ตอนนี้แสดงนัยถึงสภาวะสมัยรัชกาลที่ 1 เพื่อจุดมุ่งหมายทางการเมืองบางอย่าง นิธิ เอียวศรีวงศ์ ใน ประวัติศาสตร์รัตนโกสินทร์ในพระราชพงศาวดารอยุธยา (2543) กล่าวว่า

“การชำระพระราชพงศาวดารจึงไม่ใช่เป็นเพียงการเติมเนื้อความให้บริบูรณ์จากพระราชพงศาวดารฉบับเก่าเท่านั้น แต่หมายถึงการแก้ไขดัดแปลงแนวคิดที่มีต่ออดีตทั้งหมดของสมัยที่ชำระพระราชพงศาวดารนั้นอีกด้วย ผลประโยชน์ทางการเมืองของปัจจุบัน ความหวัง ความกลัว และความต้องการของรัฐบาลที่อำนวยการชำระพระราชพงศาวดาร จึงถูกแทรกเข้าไปในภาพของอดีตที่จงใจวาดขึ้นใหม่โดยไม่ตั้งใจ”

ส่วนสุจิตต์ วงษ์เทศได้ตีความกรณีของท้าวศรีสุดาจันทร์ว่า นักประวัติศาสตร์ที่เขียนประวัติศาสตร์นิพนธ์ย่อมมีอุดมการณ์บางอย่าง หรือเขียนเพื่อจุดมุ่งหมายบางอย่าง ด้วยหลักฐานเดียวกัน สุจิตต์ วงษ์เทศก็สามารถตีความให้เห็นว่า ประวัติศาสตร์นิพนธ์ดังกล่าวแสดงความขัดแย้งทางการเมืองระหว่างราชวงศ์ละโว้ – อโยธยา และราชวงศ์สุพรรณภูมิ รวมทั้งผู้ที่เสียประโยชน์จากการมีอำนาจของท้าวศรีสุดาจันทร์อีกกลุ่มหนึ่งคือกลุ่มเจ้านายเชื้อสายราชวงศ์สุโขทัย (นั่นก็คือ กลุ่มพระพิเรนทรเทพ) และฝ่ายผู้ชนะย่อมบันทึกเหตุการณ์ในลักษณะที่กล่าวร้ายว่าท้าวศรีสุดาจันทร์คบชู้ ฆ่าพระไชยราชาธิราชและพระยอดฟ้า