แผนปฏิบัติการแม่บทว่าด้วยสิทธิมนุษยชนของผู้หนีภัย

สภาพปัญหา

ในช่วงกว่าสองทศวรรษที่ผ่านมา ประเทศไทยได้รับภาระดูแลผู้หนีภัยจาก ประเทศเพื่อนบ้านนับจำนวนรวมกันแล้วกว่าล้านคน บุคคลเหล่านี้หนีออกประเทศของ ตนด้วยสาเหตุต่างๆ กันอันเนื่องมาจากวิกฤตการณ์ทางการเมือง สงครามกลางเมือง ภัยประหัตประหาร การยึดครองของต่างชาติ การกดขี่เสรีภาพ ความขัดแย้งทางเชื้อชาติ ศาสนา การละเมิดสิทธิ มนุษยชน ภัยพิบัติทางธรรมชาติ โรคภัยไข้เจ็บ ตลอดจนภัย เศรษฐกิจที่ตกต่ำ และความอดอยากแร้นแค้น

ในปัจจุบัน มีผู้หนีภัยฯ ชาวพม่าประมาณ 1 แสนคน อาศัยอยู่ในพื้นที่พักพิงชั่ว คราว 11 แห่ง ในพื้นที่ชายแดน 5 จังหวัด คือ กาญจนบุรี ราชบุรี ตาก แม่ฮ่องสอน และชุมพร และนักศึกษาพม่าประมาณ 1 พันคน ในศูนย์ บ้านมณีลอย จังหวัดราชบุรี สำหรับผู้อพยพจากอินโดจีนได้เดินทางกลับมาตุภูมิหรือไปตั้งถิ่นฐานในประเทศที่สาม จนเกือบหมดแล้ว

ในปัจจุบัน แม้ว่าประเทศไทยมิได้เป็นภาคีอนุสัญญาระหว่างประเทศว่าด้วย สถานะผู้ลี้ภัยปี ค.ศ. 1951 (พ.ศ. 2494) เนื่องจากมีข้อติดขัดหลายประการทาง กฎหมายในการให้สิทธิต่างๆ แก่ผู้ลี้ภัยตามที่บัญญัติไว้ในอนุสัญญาฯ แต่ประเทศไทย ก็ได้ให้การปฏิบัติต่อผู้ลี้ภัยบนพื้นฐานของหลักการมนุษยธรรมและสอดคล้องตามหลัก การพื้นฐานที่สำคัญของอนุสัญญาฯ มาโดยตลอด ซึ่งการปฏิบัติของไทยได้รับการ ยอมรับด้วยดีจากประชาคมระหว่างประเทศ ทั้งนี้ ประเทศไทยได้ร่วมมือกับองค์การ ระหว่างประเทศที่ให้ความช่วยเหลือทางด้านมนุษยธรรม เช่น สำนักงานข้าหลวงใหญ่ ผู้ลี้ภัยแห่งสหประชาชาติองค์การอนามัยโลก ฯลฯ ตลอดจนองค์กรพัฒนาเอกชนต่าง ๆ ในการให้ความช่วยเหลือแก่ผู้หนีภัยเหล่านั้น ในระหว่างที่พักพิงอยู่ในประเทศไทย และเมื่อสถานการณ์ของประเทศมาตุภูมิเหล่านั้นกลับคืนสู่สภาพที่ปลอดภัย ก็ได้ช่วย เหลือผู้หนีภัยเดินทางกลับมาตุภูมิอย่างปลอดภัยและมีศักดิ์ศรี

นอกจากนั้น นับตั้งแต่ปี พ.ศ. 2541 รัฐบาลไทยได้จัดทำ Working Arrangements กับสำนักงานข้าหลวงใหญ่ผู้ลี้ภัย (UNHCR) โดยได้อนุญาตให้ UNHCR มีบทบาทเพิ่มขึ้นในปัญหาผู้หนีภัยฯ พม่า เช่น ร่วมสังเกตการณ์ในการรับให้ พื้นที่พักพิงและการส่งกลับ ช่วยเหลือทางการไทยในการจัดทำทะเบียน และการย้ายพื้น ที่พักพิง เป็นต้น

อนึ่ง ข้อจำกัดด้านนโยบายของรัฐบาลไทยต่อผู้หนีภัยฯ ในปัจจุบันคือ จะให้ความ ช่วยเหลือทางด้านมนุษยธรรมแก่ผู้หนีภัยจากการสู้รบและการประหัตประหารเท่านั้น ดังนั้น ผู้ที่เดินทางเข้าประเทศไทยด้วยสาเหตุอื่น ๆ เช่น ถูกบังคับย้ายถิ่นฐาน บังคับใช้ แรงงาน หลบหนีการละเมิดสิทธิมนุษยชนหรือความหวาดกลัวต่าง ๆ รัฐบาลไทยไม่ สามารถแบกรับภาระในการจัดหาพื้นที่พักพิงชั่วคราวให้ได้ นอกจากดำเนินการส่งกลับ อย่างปลอดภัย

ปัจจุบันรัฐบาลไทยได้กำหนดการรับรองสิทธิมนุษยชนของบุคคลทุกคนที่อยู่ใน ประเทศไทยโดยไม่จำกัดว่าจะต้องเป็นคนไทยเท่านั้น ซึ่งย่อมรวมถึงผู้อพยพ ผู้หนีภัย ซึ่งอาศัยอยู่ในประเทศไทยด้วยโดยมีบัญญัติไว้ในมาตรา 4 ว่า "ศักดิ์ศรีของความเป็น มนุษย์ สิทธิและเสรีภาพของบุคคล ย่อมได้รับการคุ้มครอง"

ข้อเสนอแนะเชิงปฏิบัติการ
มาตรการเร่งด่วน

1.ให้ความช่วยเหลือทางด้านมนุษยธรรม เมื่อมีผู้หนีภัยจากการสู้รบและภัย ประหัตประหารเข้ามาอยู่ในเขตแดนไทย โดยมุ่งให้ผู้หนีภัยมีความปลอดภัยในชีวิต เป็นประการสำคัญ

2 รักษาศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ของผู้หนีภัย โดยอำนวยความสะดวกให้ผู้หนีภัย ได้อยู่อาศัยในพื้นที่พักพิงชั่วคราวที่มีความปลอดภัย มีอาหาร มีสาธารณูปโภคขั้นพื้น ฐาน มีสุขอนามัยจนกว่าสถานการณ์ในประเทศที่ผู้หนีภัยออกมากลับคืนสู่สภาพปลอด ภัยต่อชีวิตของผู้หนีภัย

3. ประสานและร่วมมือกับองค์การระหว่างประเทศและองค์กรพัฒนาเอกชนในการ ให้ความช่วยเหลือทางด้านมนุษยธรรม และคุ้มครองสิทธิมนุษยชนของผู้หนีภัยใน ระหว่างที่อยู่ในพื้นที่พักพิงชั่วคราวที่รัฐบาลจัดให้

4. อำนวยความสะดวกในการส่งกลับผู้หนีภัยคืนสู่ประเทศมาตุภูมิอย่างปลอดภัย และมีศักดิ์ศรีเมื่อเห็นว่าสถานการณ์ในประเทศมาตุภูมิของผู้หนีภัยเหล่านั้นได้กลับคืนสู่ สภาพปกติและไม่เป็นภัยต่อชีวิตของผู้หนีภัย

5. ให้ผู้หนีภัยเด็กและสตรีได้รับพัฒนาการอย่างเหมาะสมตามวัย ทั้งในด้าน ร่างกายจิตใจ และปัญญาในระหว่างอยู่ในพื้นที่พักพิงชั่วคราว

6. ป้องกันและขจัดการใช้ความรุนแรงทุกรูปแบบต่อผู้หนีภัย โดยเฉพาะผู้หนีภัย เด็กและสตรี
ระยะเวลาดำเนินการ : ดำเนินการอย่างต่อเนื่องตลอดระยะเวลาของแผนนี้
หน่วยงานผู้รับผิดชอบ : กระทรวงการต่างประเทศ กระทรวงกลาโหม กระทรวงมหาดไทย สำนักงานคณะกรรมการความมั่นคงแห่งชาติ
มาตรการระยะยาว

1.ดำเนินนโยบายต่างประเทศในเชิงรุกที่มุ่งเน้นการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของ ประเทศเพื่อนบ้านร่วมกับประเทศพัฒนาแล้วและองค์การระหว่างประเทศต่าง ๆ เช่น United Nations Development Programme (UNDP) ธนาคารโลก, World Food Programme, UNICEF เป็นต้นทั้งนี้ เพื่อป้องกันและลดจำนวน ผู้หนีภัยที่หลั่งไหลเข้ามาในประเทศไทยให้มี จำนวนในระดับที่ประเทศไทยและองค์การ ระหว่างประเทศจะสามารถให้ความช่วยเหลือได้อย่างมีคุณภาพและมีประสิทธิภาพ และเพื่อเอื้อต่อการสนับสนุนให้ผู้หนีภัยสามารถเดินทางกลับภูมิลำเนาได้โดยสมัครใจ เพราะสภาพเศรษฐกิจ สังคม และการเมืองที่ดีขึ้นในประเทศที่ตนจากมา
ระยะเวลาดำเนินการ : ดำเนินการอย่างต่อเนื่องตลอดระยะเวลาของแผนนี้
หน่วยงานผู้รับผิดชอบ : กระทรวงการต่างประเทศ กรมวิเทศสหการ กระทรวง พาณิชย์ สำนักงานคณะกรรมการมั่นคงแห่งชาติ

2. กระตุ้นให้ประเทศต้นเหตุและองค์การระหว่างประเทศพิจารณาดำเนิน มาตรการป้องกันต่าง ๆ ทั้งในด้านการเมือง เศรษฐกิจ และสังคม ในการป้องกันการ หลั่งไหลของ ผู้หนีภัยจากประเทศต้นเหตุไปยังประเทศเพื่อนบ้าน

3. เสนอให้รัฐบาลพิจารณาความเป็นไปได้ในการเข้าเป็นภาคีอนุสัญญาว่าด้วย สถานภาพผู้ลี้ภัย ปี ค.ศ. 1951