สังคมศาสตร์ รัฐศาสตร์ การเมือง เศรษฐศาสตร์ >>

เศรษฐศาสตร์กำลังคน

เทคนิคการวางแผนกำลังคน

1. การประมาณและการฉายภาพกำลังคนอย่างหยาบๆ และการประมาณกำลังคนที่มีการศึกษานั้น เป็นพื้นฐานในการวางแผนการมีงานทำ และการคำนวณความต้องการกำลังคนในขณะใดขณะหนึ่ง ซึ่งมีข้อยุ่งยากในทางปฏิบัติบ้าง
   
2. การประเมินความต้องการกำลังคนตามวิธีความต้องการกำลังคนนั้น อาจจะเลือกใช้วิธีต่างๆ ต่อไปนี้ คือ
   (1) วิธีสอบถามนายจ้างโดยใช้เทคนิคเดลฟาย
   (2) วิธีใช้แนวโน้มจากอดีต
   (3) วิธีอัตราส่วนมาตรฐาน
   (4) วิธีเปรียบเทียบระหว่างประเทศ และ
   (5) วีธีพานส์ ซึ่งแต่ละวิธีมีจุดอ่อน จุดดีแตกต่างกันออกไป
   
3. เพื่อให้สามารถวางแผนกำลังคนตามวิธีทุนมนุษย์ ผู้วิเคราะห์จะต้องทำความเข้าใจเกียวกับวิธีต้นทุน-ผลได้ และวิธีหาอัตราผลตอบแทนภายในจากการลงทุนทางการศึกษา ตลอดจนต้องศึกษาข้อจำกัดในการนำวิธีดังกล่าวไปใช้ด้วย

การประมาณและการฉายภาพอุปทานกำลังคน

1. การกะประมาณและการฉายภาพกำลังคนอย่างหยาบๆ เป็นพื้นฐานในการวางแผนการมีงานทำและการคำนวณขนาดของความต้องการกำลังคน ในทางปฏิบัติ การกะประมาณและการฉายภาพกำลังคนดังกล่าวจะพบข้อยุ่งยากหลายประการที่ควรระมัดระวัง
2. ในการกะประมาณและฉายภาพกำลังคนที่มีการศึกษา เป็นการนับจำนวนแรงงานที่มีอยู่ ลบด้วย ผู้ที่ออกจากกำลังแรงงาน บวกด้วย ผู้ที่เข้าสู่แรงงานใหม่ในช่วงเวลาใดเวลาหนึ่งที่ต้องการ โดยที่การคำนวณหาจำนวนผู้เข้าสู่แรงงานใหม่นั้น สามารถทำได้ตามระดับการศึกษา ซึ่งมีรายละเอียดที่ต้องทำความเข้าใจก่อนนำไปใช้

การกะประมาณและการฉายภาพกำลังแรงงาน

การคาดคะเนขนาดของกำลังคนอย่างหยาบๆ (LFt) อาจทำได้โดยหาผลคูณระหว่างการฉายภาพทางประชากร (Nt) กับอัตราการเข้าร่วมแรงงาน (LFPt) ซึ่งแสดงด้วยสมการดังนี้

LFt = Nt X LFPt

ปัญหายุ่งยากในทางปฏิบัติ อาจจะเป็น
(1) ปัญหาการฉายภาพประชากร
(2) ปัญหาในการคาดคะเนอัตราการเข้าร่วมแรงงาน เพราะเป็นเรื่องที่ยากมากเรื่องหนึ่ง

การกะประมาณและการฉายภาพอุปทานกำลังคนที่มีการศึกษา

การประมาณขนาดอุปทานกำลังคนที่มีการศึกษาในปีที่ t จะคำนวณได้โดยใช้สูตร
กำลังแรงงานในปีที่ t = กำลังแรงงานเก่า – ผู้ออกจากกำลังแรงงาน + กำลังแรงงานใหม่ในปีที่ t โดยการคำนวณหากำลังแรงงานใหม่ในปีที่ทำการศึกษานั้น จะจำแนกได้ตามระดับการศึกษา

การประเมินความต้องการกำลังคนตามวิธีความต้องการกำลังคน

1. วิธีสอบถามนายจ้างโดยใช้เทคนิคเดลฟาย เป็นการถามนายจ้างตรงๆ ว่าธุรกิจของเขาต้องการกำลังคนที่มีการศึกษาระดับใด สายอาชีพใด คุณสมบัติอย่างใด ต้องการมากน้อยเพียงใด แล้งจึงหาจำนวนรวมทั้งหมดในระบบเศรษฐกิจ
   
2. วิธีแนวโน้มจากอดีตเป็นวิธีทางสถิติอย่างง่ายๆ โดยอาศัยแนวโน้มของความต้องการในอดีตเป็นหลักสำหรับหาความต้องการในอนาคต
   
3. วิธีอัตราส่วนมาตรฐานเป็นการกำหนดอัตราส่วนความต้องการกำลังคนบางกลุ่ม บางอาชีพ ต่อจำนวนประชากร หรือต่องานที่ทำ หรือต่อกำลังคนอีกอาชีพหนึ่ง
   
4. วิธีเปรียบเทียบระหว่างประเทศเพื่อประเมินความต้องการกำลังคน เป็นการนำเอาโครงสร้างกำลังคนของประเทศพัฒนาแล้วเป็นหลักในการประเมินความต้องการกำลังคนของประเทศพัฒนา
   
5. วิธีพานส์เป็นวิธีที่ค่อนข้างสมบูรณ์ เพราะเป็นการประมวลเอาวิธีต่างๆ ในเรื่องต้นๆ ที่กล่าวมาแล้วมาใช้ประโยชน์ในการคำนวณ ฉะนั้นองค์ประกอบในการคำนวณจึงค่อนข้างซับซ้อน จนทำให้มีข้อโต้แงในเชิงเทคนิคและหลักการบ้าง อย่างไรก็ดีวิธีนี้นับว่าเป็นแนวทางที่บุกเบิกไปสู่การพยายามพัฒนาเทคนิคการประเมินความต้องการกำลังคนที่สมบูรณ์ยิ่งๆขึ้นต่อไป

วิธีสอบถามนายจ้างโดยใช้เทคนิคเดลฟาย

ในบรรดาวิธีการประเมินความต้องการกำลังคนตามความต้องการกำลังคน วิธีสอบถามนายจ้างโดยใช้เทคนิคเดลฟาย นับเป็นเทคนิคที่ค่อนข้างง่าย เพราะเป็นการสอบถามนายจ้างโดยตรง ๆ ว่า มีความต้องการแรงงานในสาขาอาชีพใดบ้าง หรือคุณสมบัติอย่างไร จำนวนเท่าใด ฯลฯ แล้วหาจำนวนแรงงานทั้งหมด วิธีนี้มักจะถูกนำมาใช้โดยเฉพาะกรณีที่คุณวุฒิทางการศึกษากับอาชีพที่ปฏิบัติมีความสัมพันธ์กันอย่างใกล้ชิด

วิธีใช้แนวโน้มจากอดีต

จะหาข้อมูลที่จำเป็นสำหรับวิธีแนวโน้มจากอดีต โดยหาจากความสัมพันธุ์ของการใช้กำลังคนกับระดับผลผลิตหรือผลผลิตต่อหัว สามารถหาได้ แต่จะต้องระมัดระวังปัญหาทางเศรษฐมิติ เช่น ปัญหาการชี้ชัด และรูปสมการ ตลอดจนข้อสมมุติฐานเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงของภาวะเศรษฐกิจ

วิธีอัตราส่วนมาตรฐาน

ในทางปฏิบัติ พบว่า เมื่อมีการกำหนดอัตราส่วนความต้องการคนต่อประชากร หรือต่องานที่ทำหรือต่อกำลังคนอีกกลุ่มหนึ่งนั้น เงื่อนไขของความต้องการกำลังคนส่วนใหญ่ จึงอยู่ที่ความสามารถและความพยายามของรัฐบาล ที่จะดำเนินการให้บังเกิดผลสำเร็จตามเป้าหมายที่กำหนดไว้ และยังมีข้อพึงระวังคือ วิธีนี้ต้องขึ้นอยู่กับการพยากรณ์ขนาดปัจจัยเป้าหมายให้ถูกต้องด้วย เพราะหากมีความผิดพลาดจากการคำนวณปัจจัยเป้าหมาย ก็จะส่งผลให้การประเมินความต้องการกำลังคนที่ต้องการจะหานั้นเกิดผิดพลาดตามไปด้วย มีผู้วิจารณ์ว่า วิธีนี้ไม่มีมาตรฐานแน่นอน และอาจเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา

วิธีเปรียบเทียบระหว่างประเทศ

วิธีเปรียบเทียบระหว่างประเทศ เพื่อการประมาณความต้องการกำลังคนนั้น มีหลักหรือที่บางคนเรียกว่าเป็นข้อสมมุติที่สำคัญ คือ การพัฒนาเศรษฐกิจมีความสัมพันธ์กับโครงสร้างกำลังคน โดยถือว่าประเทศที่มีความสามารถทางเศรษฐกิจเท่ากัน น่าจะมีโครงสร้างอาชีพและการศึกษาของกำลังคนที่คล้ายคลึงกัน ประเทศที่กำลังพัฒนาก็จะเรียนรู้จากประสบการณ์ของประเทศพัฒนาแล้ว โดยอาศัยโครงสร้างกำลังคนของประเทศพัฒนาแล้วเป็นต้นแบบ

วิธีพานส์

วิธีพานส์เป็นวิธีการประเมินความต้องการกำลังคนที่ค่อนข้างสมบูรณ์ ในแง่ของการครอบคลุมกำลังคนทั้งประเทศ ทุกสาขาเศรษฐกิจและทุกอาชีพ ในแง่วิธีการแล้ว วิธีพานส์ได้นำวิธีการต่างๆ มาผสมกัน

การวางแผนกำลังคนตามวิธีทุนมนุษย์

1. การวางแผนกำลังคนตามวิธีทุนมนุษย์ เป็นการพิจารณาตัดสินใจเกี่ยวกับ การลงทุนทางการศึกษา จึงเป็นการคาดประมาณการเกี่ยวกับความต้องการกำลังคนโดยอ้อม โดยอาศัยอัตราผลตอบแทนจากการลงทุนในการศึกษาแต่ละสาขาวิชา เป็นเครื่องพิจารณาความเหมาะสมว่า ควรจะลงทุนในการศึกษาวิชาใดก่อนหรือหลังและมากน้อยเพียงใด วิธีนี้มีชื่อเรียกว่าวิธีอัตราผลตอบแทนจากการลงทุน หรือที่เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า วิธีต้นทุน-ผลได้ ซึ่งขึ้นอยู่กับการพิจารณาว่า จะดูการเปรียบเทียบมูลค่าปัจจุบันของต้นทุนและผลได้โดยใช้อัตราดอกเบี้ยเป็นตัวปรับค่า หรือจะดูอัตราส่วนลดที่จะทำให้ต้นทุนเท่ากับผลได้ซึ่งอาจเรียกอัตราส่วนลดดังกล่าวว่า อัตราผลตอบแทนภายใน (Internal Rate of Return)
   
2. ในแง่รายละเอียดของการคำนวณต้นทุน-ผลได้นั้น อาจวิเคราะห์ได้ 2 ระดับ คือระดับบุคคล และระดับสังคม ซึ่งมีข้อปลีกย่อยที่ควรศึกษาให้เข้าใจก่อนนำไปใช้
   
3. วิธีทุนมนุษย์มีข้อจำกัดหลายประการ นอกจากที่เคยกล่าวไว้บ้าง มีบางประเด็นดังนี้ (1) ปัญหาเกี่ยวกับข้อสมมติในการคำนวณ (2) ปัญหาในการใช้ข้อมูลตัดขวางของรายได้ของบุคคล (3) ปัญหาทางด้านเทคนิคในการคำนวณกระแสต้นทุนทางการศึกษา และ (4) ปัญหาการละเลยปัจจัยอื่นที่มีส่วนในการกำหนดการพัฒนากำลังคน นอกเหนือจากปัจจัยรายได้ที่กำลังพิจารณาอยู่นี้

วิธีคำนวณอัตราผลตอบแทนจากการลงทุน

การวางแผนกำลังคนตามวิธีทุนมนุษย์ โดยใช้การคำนวณหาผลตอบแทนจากการลงทุน ไม่ใช่เป็นการคาดคะเนความต้องการกำลังคนโดยตรง แต่เป็นการตัดสินใจเกี่ยวกับการลงทุนทางการศึกษา ซึ่งเป็นการพิจารณาทางด้านอุปทานเป็นสำคัญ เพราะว่าเมื่อคำนวณหาผลตอบแทนจากการลงทุนทางการศึกษา ซึ่งอาจจะจำแนกตามระดับการศึกษา หรือตามสาขาอาชีพก็ได้ แล้วก็จะสามารถจัดอันดับความสำคัญของการลงทุนทางการศึกษาแต่ละระดับ หรือแต่ละสาขาอาชีพ เพื่อตัดสินใจตามหลักเกณฑ์ทางทฤษฎีต่อไป กล่าวคือถ้าใช้วิธีต้นทุน-ผลได้เป็นเกณฑ์ การลงทุนที่คุ้มทุน ควรเป็นการลงทุนที่ให้มูลค่าปัจจุบันของผลได้สุทธิเป็นบวก หรือถ้าใช้วิธีนี้อัตราผลตอบแทนภายใน (IRR) การลงทุนที่ให้ค่า IRR ที่สูงกว่าอัตราดอกเบี้ยในท้องตลาด จะเป็นการลงทุนที่คุ้มทุน

การคำนวณต้นทุน-ผลได้

การคำนวณต้นทุนและผลได้จากการลงทุนเพื่อวางแผนกำลังคน ตามวิธีแนวทางทุนมนุษย์นั้น อาจจะทำได้ 2 ระดับ คือ ระดับบุคคล หรือการตัดสินใจว่าจะลงทุนทางการศึกษา หรือไม่ คุ้มทุนหรือไม่ และระดับสังคม ซึ่งเป็นการพิจารณาว่าต้นทุนและผลได้ที่เกิดขึ้นต่อสังคม อันเนื่องมาจากการที่บุคคลใดบุคคลหนึ่งตัดสินใจลงทุนทางการศึกษา สำหรับข้อมูลที่จะใช้ในการคำนวณนั้น เพื่อให้สามารถประเมินกระแสผลได้ตลอดชีพ ของบุคคลที่ได้รับการศึกษาเพิ่มขึ้นอีกระดับนั้น จะใช้ข้อมูลตัดขวางของรายได้ การมีงานทำ ทั้งนี้เพราะว่าไม่สามารถจะหาข้อมูลรายได้ตลอดชีพ และรายได้ต่อปีของบุคคลนั้นได้ เพราะเป็นเรื่องของอนาคตที่ไม่สามารถรู้ได้ นอกจากนั้น ยังอาจใช้วิธีพิจารณาจากรุ่น (Cohort) ซึ่งเป็นการติดตามดูรายได้ของคนแต่ละกลุ่มที่มีระดับการศึกษาต่างๆกันในช่วงเวลายาวๆ เพื่อจะได้ข้อมูลที่เกี่ยวกับรายได้ของบุคคลที่มีระดับการศึกษาต่างๆ จะเห็นว่า วิธีหลังนี้ เป็นการใช้ข้อมูลประเภทอนุกรมเวลาได้อย่างหนึ่ง

ข้อจำกัดของวิธีทุนมนุษย์

ข้อจำกัดที่สำคัญของวิธีทุนมนุษย์ คือ

1. ปัญหาข้อสมมุติเกี่ยวกับความสัมพันธ์ระหว่าง ผลผลิตรวมที่เกิดจากแรงงานคนใดคนหนึ่งกับทรัพยากรมนุษย์และผลตอบแทนอันเกิดจากแรงงานของเขา
2. ปัญหาที่ไม่สามารถหาข้อมูลอนุกรมเวลาเกี่ยวกับรายได้ของบุคคลได้ ทำให้ต้องใช้ข้อมูลตัดขวางแทน ซึ่งมีความผิดพลาดได้ง่าย
3. ปัญหาทางด้านเทคนิคในการวัดกระแสต้นทุน
4. ปัญหาว่า รายได้จะสามารถวัด หรือบ่งชี้ระดับของสวัสดิการของสังคมที่ดีหรือยัง เพราะนอกจากรายได้แล้ว ยังมีปัจจัยอื่นๆ อีกมากที่มีส่วนในการกำหนดการพัฒนากำลังคนในสังคม สมควรจะได้นำมาพิจารณาประกอบด้วย

กำลังคนกับการพัฒนาเศรษฐกิจ
หลักและแนวคิดเกี่ยวกับทุนมนุษย์
การลงทุนในทุนมนุษย์
กำลังคนกับการศึกษา
การฝึกอบรม
การลงทุนในสุขภาพอนามัย
เศรษฐศาสตร์ว่าด้วยการเคลื่อนย้ายกำลังคน
กำลังคนกับตลาดแรงงาน
กำลังแรงงานและการเข้าร่วมแรงงาน
ผลิตภาพของแรงงาน
การมีงานทำ
ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับการวางแผนกำลังคน
เทคนิคการวางแผนกำลังคน
การวางแผนและนโยบายกำลังคนในประเทศไทย